در کشوری که تنوع ذاتی طبیعت، در کنار میراث فرهنگی غنی، می‌تواند بزرگ‌ترین جاذبه‌ی گردشگری باشد، عده‌ای فرصت‌طلب با ترویج «گردشگری ماشینی» ادعای ایجاد جاذبه دارند، در حالی که میراث‌های طبیعی ایران بی‌هزینه و فقط با حفاظت می‌توانند درآمدی پایدار و فراوان برای کشور فراهم سازند.
یکی از انواع گردشگری ماشینی، کشیدن خط‌های بالابر یا تله‌کابین است که همراه با آن، راه‌اندازی رستوران و جاده‌کشی و شکل‌های گوناگون دیگر از تغییر کاربری زمین پیش می‌آید.
کوه‌ها مهم‌ترین بخش از پهنه‌های طبیعت یا منابع طبیعی ما هستند که تولید و تأمین آب و بسیاری نعمت‌های دیگر کشور را برعهده دارند. زمین‌خواران با گران و کمیاب شدن زمین در عرصه‌های شهری و روستایی، روی به منابع طبیعیِ دست‌نخورده آورده‌اند که دارایی عمومی، مشترک، و میان‌نسلی ملت به شمار می‌رود. ساخت تله‌کابین در دو سه دهه‌ی اخیر به توجیه زیرکانه‌ای بدل شده که زمین‌خواران و جویندگان ثروت‌های بی‌دردسر با توسل به آن دارایی‌های ... “تله‌کابین‌ها، وسیله‌ی کوه‌خواری هستند”
شیرکوه و روز کوهستان
ما کوه‌نوردان و طبیعت‌دوستان مردمی هستیم اهل مراسم و همایش و نکوداشت، چرا که دوستدار رابطه و دیدوبازدید هستیم و به اثر هم‌افزایی و کارایی سرمایه‌ی اجتماعی معتقدیم. در زمینه‌های مرتبط با کوهستان و کوه‌نوردی، همه هفته (به‌جز این ماه‌های اخیر که همه‌جا درگیر کرونا بوده) نشست‌های هفتگی داریم؛ هر سال به مناسبت‌هایی مانند روز کوه‌نورد، روز جهانی کوهستان، روز ملی دماوند، روز پاک‌سازی کوهستان، روز درخت‌کاری، روز محیط زیست، و... برنامه‌هایی برگزار می‌کنیم.
به نظر می‌رسد که این مناسبت‌ها و مراسم، هرقدر که بیشتر از سوی مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد معرفی و برگزار شود و حالت تشریفاتی و دستوری نداشته باشد، در سپهر همگانی جامعه اثرگذاری بیشتری دارد. این‌گونه برنامه‌ها که در دو سه دهه‌ی اخیر توسط انجمن‌ها و باشگاه‌ها و گروه‌های کوه‌نوردی برگزار شده، توانسته تا حد زیادی گفتگوهای محیط زیستی را به مطبوعات، فضای مجازی، محیط‌های آموزشی، و حتی به کوچه و خیابان ... “آیا برگزاری مراسم «روز جهانی کوهستان» مهم است؟!”
بیستم آذر 1399
بنیاد محمدی‌فر با همکاری انجمن کوه‌نوردان ایران
با گرامیداشت روز جهانی کوهستان، خوشنودیم که چهارمین دورۀ دوسالانۀ کوه‌نوشته‌ها را به رغم شرایط نامناسبِ متأثر از همه‌گیری کرونا، در زمان مقرر برگزار می‌کنیم. چنانکه در دوره‌های گذشتۀ جشنواره نیز اعلام شد، رویکرد برگزار کنندگان (بنیاد محمدی‌فر و انجمن کوه‌نوردان ایران)، برگزاری یک مسابقه نیست؛ بلکه رقم خوردن یک رویداد فرهنگی برای تبادل تجربه‌های ارزشمند پژوهندگان و نویسندگان، در زمینه‌های مختلفِ مرتبط با کوه‌نوردی و محیط‌زیست کوهستان است.
چنانکه مخاطبان گرامی آگاه‌اند، با رواجِ نوشتن به شیوۀ دیجیتال و در محیط‌هایی که به «فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی» مشهور است، نگارشِ کتاب و متن کاغذی کم‌رونق شده است و این می‌تواند جای نگرانی باشد. اما به گواهی کارشناسان فرهنگی، در امر یادگیری اثربخش و رشد فرهنگی، چیزی جای منابع مکتوب را نمی‌گیرد و جریان تولید و گردشِ دانشِ مضبوط همچنان وابسته به چاپ کتاب و مجلۀ علمی است که امکانِ ... “بیانیۀ چهارمین جشنوارۀ کوه‌نوشته‌ها”
یازدهم سپتامبر (20 / 21 آذر) روز جهانی کوهستان است. از هجده سال پیش که چنین روز معرفی شد، کوه‌نوردان و کنشگران محیط زیست ایران هم برنامه‌هایی را به این مناسبت اجرا کرده‌اند؛ برگزاری همایش و جشن و جشنواره با موضوع شناخت کوهستان و مسایل آن، اجرای برنامه‌های پاک‌سازی کوهستان، کار رسانه‌ای و طرح مشکلات کوه‌ها از جمله‌ی این فعالیت‌ها بوده است. این کارها، درمجموع حساسیت و آگاهی در زمینه‌ی کوه‌ها را بالاتر برده که یک مورد اثر آن را برای مثال، می‌توان در این دید که ریخت‌وپاش زباله در بسیاری از مسیرهای کوهستانی کم‌تر شده یا در بعضی جاها مانند قله‌ی توچال و چند مسیر آن (یال گوله‌بند، دره‌ی چارپالون، ...) که شمار کوه پیمایان هم در آن چند برابر شده، این معضل تقریباً رفع شده است.
کوه‌ها خاستگاه و پناهگاه گونه‌های گیاهی و جانوری بی‌شمار، و به این خاطر گنجینه‌هایی شایسته‌ی حفاظت هستند. اما با همه‌ی اهمیتی که ... “درباره‌ی کوه‌ها بنویسیم!”
یازدهم دسامبر روز جهانی کوهستان خوانده شده و کوه‌نوردان و کنشگران محیط زیست ایرانی هم روز بیستم آذر را چنین نامیده‌اند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، هر سال شعار یا موضوعی را برای این روز اعلام می‌کند که شعار امسال «تنوع زیستی کوهستان» است. تنوع زیستی یا وجود گونه‌های گیاهی و جانوری فراوان و متفاوت، نه‌تنها به‌خاطر حق طبیعی که این گونه‌ها برای زیست بر پهنه‌ی زمین دارند، بلکه به دلیل رنگارنگیِ افسون‌کننده‌ای که گونه‌ها به چهره‌ی زمین می‌بخشند، و کمکی که به بقای انسان می‌کنند، اهمیت دارد.
کوهستان‌ها بستر نیمی از «نقاط داغ» زیستی (منطقه‌هایی که تنوع بسیار بالا دارند) و میزبان سی درصد کل منطقه‌های کلیدی تنوع هستند. از بیست گیاهی که هشتاد درصد خوراک انسان‌ها را تأمین می‌کنند، شش تا: ذرت، سیب‌زمینی، جو، ذرت خوشه‌ای، گوجه فرنگی، و سیب منشأ کوهستانی دارند و در کوهستان‌ها تنوع یافته‌اند. همچنین نیمی از مردم جهان به آب‌هایی وابسته‌اند که ... “روز جهانی کوهستان، و کوه‌های کنار شهری”
* ارزش‌های طبیعی و فرهنگیِ یکی از کوه‌هایی را که می‌شناسیم، معرفی کنیم.
* تنوع زیستیِ یک کوهستان را دریابیم و بشناسانیم.
* برای حفاظت از یک کوه با مشارکت کوه‌نوردان، برنامه بدهیم.
* با رسانه‌ها تماس بگیریم و از آنان بخواهیم که مسایل کوهستان را بیشتر مطرح کنند.
* یک مسیر کوه‌پیمایی را پاک‌سازی کنیم.
* همایش، جشن، یا سمینار مجازی با موضوع کوهستان و کوه‌نوردی برگزار کنیم.
* درباره‌ی کوهستان و «کوه‌نوردی مسوولیت‌پذیر» بنویسیم.
* از مسوولان، حفاظت مؤثرِ کوهستان‌ها را بخواهیم. ... “پیشنهادهای انجمن کوه‌نوردان ایران به‌مناسبت روز جهانی کوهستان”
راه‌اندازی گنجینه (موزه)ی آثار کوه‌نوردی همدان، کاری است در ادامه‌ی فعالیت‌های ارزشمند کوه‌نوردی ایرانیان که شهر همدان از طلایه‌داران آن بوده است. بخش بزرگی از میراث کوه‌نوردی ایران از این شهر مایه گرفته و واقعیت این است که نه‌تنها کوه‌نوردی نوین کشورِ ما وام‌دار همدان است، بلکه تاریخ کوه‌پیمایی ایرانیان و همزیستی با محیط‌های کوهستانی در این سرزمین، با نام همدان عجین است.
نگاهداشت ابزارها، دست‌نوشته‌ها، عکس‌ها، و دیگر آثار بازمانده از کوه‌نوردان پیشین، یا آن‌چه که مربوط به صعودهای شاخص است، نه‌تنها به‌خاطر احساس رضایتی که ناشی از یادآوری خاطره‌های گذشته است، بلکه همچنین به‌دلیل کمکی که به شناخت دوره‌های گوناگون کوه‌نوردی می کند، کاری است باارزش و ستودنی. انسان‌ها رفتنی هستند، اما کارهای آنان می‌تواند ماندنی و درس‌آموز باشد؛ آثار بازمانده از پیشینیانِ سخت‌کوش‌مان انگیزه‌ای خواهد بود برای به‌کارگیری بهینه‌ی توان و استعداد خودمان و گام‌برداری در راه خلق دستاوردهای به‌یادماندنی.
موزه‌ها نباید محیط‌هایی ساکت یا بایگانی‌هایی راکد ... “در ستایش راه‌اندازی گنجینه‌ی آثار کوه‌نوردی همدان”
هنریک مجنونیان (1399 – 1330) که در روز 15 مرداد درگذشت، از کارشناسان و کنشگران پیشگام محیط زیست ایران بود. او را می‌توان از تبار ایرانیانِ ارمنی دانست که در سخت‌کوشی، نوآوری، و علم‌اندوزی زبانزد هستند؛ می‌دانیم که هم‌میهنانِ ارمنیِ ما، در زمینه‌هایی مانند معماری، موسیقی، مکانیکی، تآتر، سینما، پزشکی، آموزش و پرورش، و... به نسبت جمعیت خود، در ایران بسیار اثرگذار بوده‌اند. مجنونیان هم با ترجمه و تألیف حدود شصت جلد کتاب با موضوع محیط زیست، یکی از معدود کسانی بوده که فعالانه و پیگیرانه، خوراک فکری درخور اعتنا و کم‌مانند برای مدافعان طبیعت فراهم کرد. او همچنین به‌مدت چند دهه در دانشکده‌ها و آموزشکده‌ها و خانه‌ی خودش، به تربیت دانشجو و محیط‌بان و کنشگر محیط زیست پرداخت.
درباره‌ی دوره‌های کاری و آثار مجنونیان، در فضای اینترنت می‌توان مطالبی یافت. اما، آثار او بسیار زیاد هستند و شامل زمینه‌هایی مانند كليات حفاظت محيط زيست، اصول حاکم بر منطقه‌های حفاظت‌شده، تالاب‌ها ... “آموزه‌هایی از زندگی هنریک مجنونیان”
دست‌اندرکاران طرح‌های اقتصادیِ بی‌ضابطه و مخرب، در بسیاری موارد زیرکانه کنش مدافعان محیط زیست را در برابر «توسعه» قرار می دهند و می‌گویند کشور نیاز به اشتغال و تولید دارد. گذشته از آن که خودِ توسعه و این که بشریت چقدر نیاز به افزایش تولید دارد، محل بحث است، موضوع اما این است که در کشور ما تولید ثروت به بدترین شکل ممکن و درواقع با «سرزمین فروشی» حاصل می شود. استخراج نفت و گاز در زیستگاه‌های حساس مانند تالاب‌ها، برداشت سنگ از کوه یا شن و ماسه از بستر رودخانه، و زیرورو کردن کوهستان برای تولید آلومینیوم (که در کوه شاهوار صورت می‌گیرد) بارزترین صورت‌های سرزمین‌فروشی (سرمایه‌خواری) هستند. معدن‌کاری‌های بزرگ و دیگر دست‌کاری‌های شدید روی پوسته‌ی زمین، به‌تعبیر نادر ضرابیان کنشگر پرتلاش محیط زیست،کندن «پوست» زمین است؛ همان‌گونه که اگر به پوست یک موجود جاندار آسیب برسانیم، تمامی سازوکارهای حیاتی آن مختل می‌شود، زیرورو کردن عمیق پوسته‌ی زمین هم ... “معدن شاهوار؛ موردِ نمونه‌وار توسعه‌ی ناپایدار”
اگر به خاک ایران عشق می‌ورزیم، یا دست‌کم به این بسترِ زیست خود احترام می‌گذاریم، باید دماوند را که نماد سرزمین‌مان است، ارج نهیم و قدرش را بدانیم. چندین سال است که کوه‌نوردانِ طبیعت‌دوست و مسوولیت‌پذیر، خواستار کاستن از فشاهای انسانی بر دماوند هستند تا این کوه پرشکوه، هیبت و شورانگیزی ذاتی خود را بازیابد. در این زمینه، تلاش‌های این دغدغه‌مندان تا به این‌جا رسید که دماوند توسط سازمان محیط زیست عنوان «اثر طبیعی ملی» یافت؛ به‌عنوان نخستین اثر طبیعی کشور توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شد؛ چند معدن بزرگ پوکه در دامنه‌های آن تعطیل شد؛ هزاران شهروند ایرانی در مراسم سالانه‌ی «جشن تیرگان» و دیگر رویدادها، با ارزش‌های این کوه اسطوره‌ای آشنا شدند؛ پرونده‌ای برای ثبت آن در فهرست میراث‌های بشری گشوده شد؛ و میلیون‌ها ایرانی آن‌چه را که بر این کوه می‌گذرد، با حساسیت ویژه پی می‌گیرند.
اما، سیر نابسامانی‌های اقتصادی – اجتماعی، دامپروری عقب‌افتاده و تخریب‌گر، فساد ... “بی‌حرمتی به دماوند”