کوه دماوند، پدیده‌ی یک‌پارچه‌ای است که به‌شکل شاخصی نماد سرزمین ایران به شمار می‌رود و گذشته از آن که ارزش‌های طبیعی پرشماری دارد، حامل انبوهی از خاطره‌های جمعیِ تاریخی، منشأ اسطوره‌ها، و جاذبه‌ای ملی و جهانی است. وقف عملی اقتصادی است که برای هدف خاصی ایجاد درآمد می‌کند. پرسش این است که از دماوند می‌خواهند چه درآمدی به دست آورند که به «امر خیر» اختصاص دهند؟
ماده‌ی 55 قانون مدنی ایران می‌گوید: «وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود». یعنی شما باید مالی داشته باشید تا از آن درآمدی به دست آید و آن را در راه امری مصرف کنید (تسبیل کنید). در تارنمای سازمان اوقاف هم آمده است که وقف «عقدی است که به موجب آن مالکِ عین، مال معینی از اموال خود را حبس نموده (از نقل و انتقال مصون دارد) و منافع آن را در راه مصرف معین قرار دهد» .کوه ... “وقفِ کوه دماوند؟!”
فکر می‌کنم که خر و خرسواری در ضمیر بسیاری از آدمیان، به‌ویژه میان‌سالان و پیران، همنشین با خاطره‌های شیرین باشد؛ برای من که چنین است! تصویر ذهنی‌ام از آن روزهای کودکی که از تهران به روستای پدری در نزدیکی شاهرود می‌رفتیم و گاه فرصتی دست می‌داد تا بر پشت درازگوشِ یکی از بستگان بنشینیم، یا خاطره‌ی آن سفر «بزرگِ» پنجاه و چند سال پیش با خانواده، بر پشت خر و قاطر، از فره‌زاد (فرحزاد) به امام‌زاده داوود که از بعدازظهر تا نیمه‌شبی به درازا کشید، هنوز از قشنگ‌ترین خاطره‌های مسافرتی من است. با یادکرد از آن روزها، روانم در فضای رویا و غبطه و آرزو به جولان می‌افتد. از دوره‌ی جوانی، خران کوشنده‌ای را به یاد می‌آورم که زیر بارهای سنگینِ ما کوه‌نوردان در پیچ‌وخم سربالایی‌های سخت‌گذر، به آرامی پیش می‌رفتند و در نهایتِ خستگی هم فقط بر زمین ناهموار می‌نشستند و به راه نمی‌افتادند تا آن که بارشان را ... “جایگاه بلند «خر» در فرهنگ و جغرافیا”
کوهستان توچال در شمال تهران، عامل شکل‌گیری زندگی و تمدن در این منطقه، و در دویست و چهل سال گذشته ضامن بقای پایتخت ایران بوده است. افزون بر این، توچال پدیدآورنده‌ی شکوهمندترین چشم‌انداز این ابَرشهر و فراهم‌کننده‌ی بزرگ‌ترین تفرجگاه و ورزشگاه برای آن است. ارزش توچال در تأمین آب رودخانه‌های جاجرود وکرج (دو منبع اصلی آب پایتخت) و همچنین تغذیه‌ی آبخوان‌های دشت تهران، به‌تنهایی کافی است که در حفاظت از این کوهستان (و نه فقط قله یا یک بخش کوچک از کوه) با همه‌ی توان بکوشیم. گروه دیده‌بانِ کوهستانِ انجمن کوه‌نوردان ایران با تنظیم رساله‌هایی مفصل، ارزش‌های فرهنگی و طبیعی رشته‌کوه توچال شامل جامعه‌ی گیاهی، حیات وحش، و جایگاه این کوهستان در تاریخ عمومی و ورزشی ایران، همچنین تهدیدها و مشکلاتی که امروزه توچال با آن درگیر است را تدوین و به شورای شهر تهران ارایه کرده و پیشنهاد داده است که این کوهستان به‌عنوان «چشم‌انداز حفاظت‌شده» ثبت گردد. شورا ... “چرا کوهستان توچال باید ثبت ملی شود؟”
چندین سال است که کوهستان شکوهمند کرکس که شهرستان نطنز و بخش‌های زیادی در آن منطقه حیات خود را وام‌دار آن هستند، مورد یورش بی‌رحمانه‌ی معدن‌کاوی قرار گرفته است.
معدن‌های پرشمار سنگ، بسیاری از دامنه‌های بهشت‌آسای کرکس را به خاکستان غم‌افزا بدل ساخته و آه و فغان مردم محل و کشاورزانی را که با خون دل و پشتکار کم‌مانند، باغ و کشتزارهایی فراهم ساخته‌اند، درآورده است.
مسافران کاشان - نطنز، در سمت غربِ جاده، رشته‌کوه پرفراز و فرودی را می‌بینند که جلوه‌ی باشکوهی به دشت خشک منطقه داده و در بسیاری از ماه‌های سال به کم‌وبیش پوشش برفین دارد. این رشته‌کوه، جذب‌کننده‌ی ابرها، تولیدکننده‌ی باران، و ذخیره‌کننده‌ی آب در این بخش از میهن است که تاریخی کهن دارد و مهد یک میراث فرهنگی غنی است. شهرهای نطنز، قمصر، بادرود، و روستاهای زیادی مانند ابیانه، طرق، اوره، طار، کشه، برز، لیاس، چیمه، سور، باغستان، بیدهند، کوجان، و یارند که نام‌هایشان نیز ... “معدن‌کاوی، کرکس را به کجا می‌برد؟”
هنریک مجنونیان، پژوهشگر برجسته‌ی محیط زیست، در مقدمه‌ی کتاب «فواید تالاب‌ها»(۱) برخی از کارکردهای تالاب را چنین فهرست می‌کند: حفظ مواد مغذی خاک، نگهداری رسوب‌ها، تغذیه‌ی آب‌های زیرزمینی، کنترل سیلاب، حفظ ساحل‌ها، پیشگیری از نفوذ آب شور به آب‌های سطحی و زیرزمینی، پاک‌سازی و تصفیه‌ی آب، حمایت از زیستبوم‌ها، جذب کربن و کاهش تغییرات اقلیمی، تأمین علوفه، تأمین ماهی، و... . مجنونیان می‌افزاید که تالاب‌ها دارای ارزش‌های زیبایی‌شناختی و معنوی هستند و حافظه‌ی تاریخی ما به شمار می‌روند، ودر میان چشم‌اندازهای زمین، کم‌تر پهنه‌ای هم‌تراز تالاب به طبیعت و انسان خدمات می‌دهد.
در زیر به چند تالاب در چهار گوشه‌ی ایران اشاره می‌کنیم تا ببینیم که این پهنه‌های آبی ارزشمند که هم‌ردیف انبوه‌ترین جنگل‌ها،ارزش زیستی و اقتصادی دارند، دچار چه مشکلاتی شده‌اند.
هورالعظیم؛ از بزرگ‌ترین تالاب‌های ایران است که در جنوب غربی کشور با مجموعه تالاب‌های هورالهویزه در جنوب عراق، یکی از عظیم‌ترین تالاب‌های جهان را پدید آورده و مهد ... “با تالاب‌های کشور چه کرده‌ایم؟”
گروه دیده‌بان کوهستانِ انجمن کوه‌نوردان ایران از چند سال پیش، پیشنهاد ثبت رشته‌کوه توچال در شمال تهران را به عنوان «چشم‌انداز حفاظت‌شده» مطرح کرده است. این پیشنهاد، با سازمان میراث فرهنگی، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری و شورای شهر تهران در میان گذاشته شده، از طریق هیات کوه‌نوردی استان تهران پیگیری هایی صورت گرفته و نشست‌هایی نیز با باشگاه‌ها و گروه‌های کوه‌نوردی برگزار گردیده است.
در سال 1398 شورای شهر تهران با حمایت از این طرح، از گروه دیده‌بان کوهستان خواست که مجموعه ویژگی‌هایی که توچال را شایسته ثبت ملی می‌کند، در قالب یک سند مشروح ارایه دهد. ظرف چند ماه کار پژوهشیِ کتابخانه‌ای و میدانی، و با بهره‌گیری از کمک‌های شماری از دوستان کوه‌نورد، پژوهشگر، و دانشگاهی، این سند که اکنون در تارنمای انجمن کوه‌نوردان ایران (www.alpineclub.ir) در دسترس است، برای رخ جنوبی توچال تهیه و به شورای شهر تهران و از آن طریق به دفتر ثبت آثار طبیعی سازمان ... “معرفی طرح «مستندسازی ارزش‌های طبیعی فرهنگی توچال»”
با چهارشنبه‌سوری و شادمانی‌های آن، به پیشواز بهار می‌رویم و با رفتن به در و دشت در سیزده‌بدر، به نوروز خدانگهدار می‌گوییم و خویشتن را سرشار از نیروی جان‌بخش طبیعت می‌سازیم. چنین است که اعتدال بهاری را پاس می‌داریم و برای یک سال پرتلاشِ دیگر آماده می‌شویم.اما به یاد داشته باشیم که طبیعت، برای ما که جمعیت‌مان بس فزونی یافته و به قدرتی عظیم برای تغییر و نابودی زمین دست یافته‌ایم، کوچک شده است. از این‌رو، باید با احتیاط بر زمین گام نهیم و اثر تخریبی خویش را به کمینه برسانیم. برای سیزده‌بدر، پیش از هرچیز بهتر است که نه به تفرجگاه‌های دور، بلکه به نزدیک‌ترین فضاهای باز منطقه‌مان برویم تا به سهم خویش از بیشتر شدن شدآمد (تراقیک) جلوگیری کنیم. همچنین باید:
• کیسه‌ای همراه داشته باشیم و همه‌ی پسماندهای خود را (تا حد امکان به شکل تفکیک‌شده) به شهر و به مخزن‌های زباله برسانیم.
• از انداختن ... “در روز سیزده‌بدر، ردّی بر طبیعت نگذاریم”
این یادداشت در خبرآنلاین هم کار شده است.
نقد برنامه‌های مدیریت آب، دیگر همچون ده سال پیش محدود به محفل‌های کوچک نیست؛ امروزه، جریان‌های بزرگ اجتماعی شامل سازمان‌های مردم‌نهاد (غیردولتی)، روزنامه‌نگاران، شماری از نمایندگان مجلس و شوراها، چند تن از امامان جمعه و جماعت، کارشناسان علوم اجتماعی و اقتصادی، هنرمندان، گروه‌های مردمی در شبکه‌های اجتماعی مجازی، و جز آن، پیگیر خواست‌هایی در زمینه اصلاح شیوه‌های مدیریت منابع آب هستند. برای نمونه، می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد:
* رشد جریان‌های اجتماعی که خواستار جلوگیری از خشک شدن دریاچه اورمیه بودند، اگرچه در ابتدا با برخورد سخت و حتی یک موج دستگیری همراه شد، اما به این نتیجه رسید که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ نجات این دریاچه جزو شعارهای انتخاباتی آقای روحانی قرار گیرد. پس از پیروزی در انتخابات هم از نخستین کارهای آقای روحانی، تشکیل «ستاد احیای دریاچه ارومیه» بود. تقریباً همه کارگروه‌های این ستاد، بدمدیریتی منابع ... “مسئله آب، و کنش‌های اجتماعی مربوط به آن”
با زمین مهربان باشیم
فرارسیدن نوروز و فصل شاداب شدن چهره‌ی طبیعت، بر همگان خجسته باد.
دیدوبازدیدها و رفت‌وآمدهای نوروزی، مهربانی‌ها را فزونی می‌بخشد و از این رهگذر زمینه‌ی افزایش «سرمایه‌ی اجتماعی» را فراهم می‌سازد. تعطیل بودن بیشتر کسب‌وکارها نیز فرصتی است برای دور شدن از فضایی که ذهن‌ها را فقط معطوف به پول درآوردن می‌سازد. حال، بیاییم...
* در فرصت نوروز، کمی بیشتر درباره‌ی مسوولیت خود نسبت به محیط زیست بیاندیشیم و در این‌باره بیشتر بخوانیم.
* در میان خانواده و با دوستان و آشنایان، از زمین و زیبایی‌های بی‌مانند آن بگوییم و راهکارهای حفاظت از آن را طرح کنیم.
* اگر قصد سفر رفتن داریم، تا حد امکان منطقه‌های نزدیک به محل زندگی خود را انتخاب کنیم تا به سهم خویش، از افزودن بر بار ترافیک جاده‌ها جلوگیری کنیم.
* اگر به دامان طبیعت پا گذاشتیم، به یاد داشته باشیم که زمینِ نرم و باران‌خورده آماده‌ی زادآوری ... “چند پیشنهاد نوروزی”
فراخوان کمک به یکی از مدافعان طبیعت که شلیک شکارچی زندگی‌‌اش را عوض کرد:
* کسی که از منطقه‌ی حفاظت‌شده و «ذخیره‌گاه زیسکره‌ی دنا» محافظت می‌کرد و مسلح نیز نبود، حدود شش ماه پیش از فاصله‌ی سه متری با شلیک تفنگ ساچمه‌ایِ یک شکارچی غیرمجاز سراپا زخمی شد.
* زخمی که التیام نمی‌یابد، درد ناشی از وجود حدود یکصد ساچمه در پا، و هزینه‌های سنگین جراحی‌های متعدد و پانسمان‌هایی که سه بار در روز عوض می‌شوند، امان او را بریده و مشکلات بسیاری برای خانواده‌اش فراهم ساخته است. او تاکنون در حدود یکصد میلیون تومان هزینه‌ی درمان پرداخته و این خرج‌ها همچنان ادامه دارد.
* ما، به حکم وظیفه‌ی انسانی و فارغ از هرگونه بحث در زمینه‌ی چرایی این ماجرا، قصد کمک مالی به این طبیعت‌یارِ آسیب‌دیده را داریم.
* لطفا این پیام را به دوستان و آشنایان برسانید؛ با انجمن‌های نیکوکاری تماس بگیرید و موضوع ... “فراخوان کمک به یک مدافع طبیعت”