کوشان مهران
هر سال با سرد شدن هوا و ریزش برف، گونه های جانوری کوهستان‌های جنگلی هیرکانی و از جمله تنکابن و رامسر، برای دوری جستن از کولاک برف و یافتن پناهگاه و خوراک ناگزیر به مهاجرت به نواحی کوهپایهای می‌شوند. البته در دهه‌های پیش، این گونه‌ها در شرایط سخت زمستان به جنگل های جلگه‌ای وارد می‌شدند. آنگونه که ساتونین (Satunin) جانورشناس روس اشاره داشته است، تا اوایل قرن بیستم هنوز ببرهای پشمالوی هیرکانی در تابستان‌ها در کوهستان‌های جنگلی آستارا و تالش می‌زیستند و گهگاه به دام‌های گالشان (دام‌داران منطقه) حمله می‌کردند، و با سرد شدن هوا و ریزش برف برای به دست آورن شکار رو به سوی جلگه می‌نهادند.
شوکا گرفتار در برف
از سال 1300 خورشیدی، در نتیجه‌ی برنامه‌ی ریشه کنی بیماری مالاریا (که با سم‌پاشی‌های سنگین همراه بود) و پاک‌تراشی جنگل‌های جلگه‌ای و جایگزین شدن آن‌ها با کشتزارها و سکونتگاه‌های روستایی و در دهه‌های کنونی، با جوامع بهم پیوسته شهری، عملا پس از نابودی پوشش گیاهی جلگه‌ای ( که اکنون تنها، در لکه‌های جنگلی نور و سی‌سنگان و خشکه‌داران به یادگار مانده‌اند) نواحی کوهپایهای به عنوان مهم‌ترین پناهگاه حیات وحش و به‌ویژه شوکا، گراز، قرقاول و پلنگ در زمستان ها به حساب می‌آیند.
در کنار وفور بی اندازه سلاح های شکاری و بویژه تفنگ های دو لول ساچمه زن، دست اندازی به جنگل های کوهپایه ای و تغییرکاربری به باغ مرکبات و اکنون مجتمع های ویلایی، باعث فشار مضاعف بر این گونه ها گردیده است. در شهرستان تنکابن به همت سازمان حفاظت از محیط زیست و محیط بانان تلاشگر دو منطقه شکار ممنوع دو هزار و “سه هزار و بلس کوه” ایجاد گردیده است که نقش بسیار مهمی در پاسداشت زیستبوم هیرکانی و پوشش گیاهی و گونه هایی همچون مرال، شوکا، پلنگ، سیاه گوش یا پلنگ مول به معنی پلنگ حرامزاده)، خرس قهوه ای و پازن داشته است. ولی به دلیل گستردگی منطقه و انبوه روستاهای دارنده شکارچیان عموما غیرمجاز کنترل شکار و پیشگیری از تخریب و دست اندازی به عرصه زیستگاه ها بسیار دشوار می باشد.
شاید هنوز داستان البرز، پلنگی با پنجه ای قطع شده در تله و بدنی پر از ساچمه، از یادها نرفته باشد. هرچند پس از مدتی خبر دستگیری دو متهم به تیراندازی به او منتشر گردید ولی نکته مهم اینکه همواره “پیشگیری بهتر از درمان است”.
با ریزش بی سابقه برف زمستان امسال(از روز جمعه 11 بهمن) گونه هایی همچون شوکا و پلنگ ناگزیر به فرود آمدن از جنگل های کوهستانی بسوی کوهپایه شدند و این، زمانی بود تا در کنار علوفه ریزی و پخش دانه، به شدت با شکاردزدان شناخته شده برخورد نمود. در جوامع روستایی همگان بخوبی از رفتار و کردار همسایگان و بستگان خویش آگاه می باشند، و بنابراین در مواقع حساس گردآوری سلاح های غیرمجاز و تله ها و برخورد قانونی با شکاردزدان توسط سازمان حفاظت از محیط زیست و نهاد های محترم امنیتی-انتظامی کار چندان دشوار و شاقی نمی باشد.
ایرانیان به ذات دشمن طبیعت و محیط زیست پیرامون خویش نیستند. در این بارش سنگین و دامنه دار برف هرچند افرادی بودند که با تفنگ بادی و کش تفنگ به کشتار پرندگانی همچون توکا، گنجشک و سهره پرداخته و در بیشتر موارد حتی لاشه شکارها را(اگر بتوان این کشتارهای کور را شکار نامید) برنمی دارند اما میزان گندم و خرده نان پخش شده توسط مردم تنکابن برای پرندگان نشان خوبی به شمار می رود.
درکنار اجرای قانون و بویژه در برهه های زمانی ویژه همچون کولاک برف و گرفتار نمودن شکاردزدان شوکا و قرقاول و شوکا و دانه و علوفه ریزی ، هیچگاه نباید از ارزش آموزش به شیوه ای ملموس و قابل درک برای مردم غفلت نمود. مساجد و مدارس می توانند نقش بسیار مهمی در آموزش و اطلاع رسانی کاربردی و نه فرمالیته و آکنده از فرمول های آماری تهی و غیر عملی، ایفا نمایند.
نکته بسیار تاسف بار مشاهده انواع گونه های جانوری منطقه همانند گربه جنگلی، اشکول(سنجابک جنگلی) و انواع پرندگان مهاجر ماند کاکایی و پرستوی ریای و پرندگان بومی همانند جیجاق در مغازه های فروش صنایع دستی می باشد. تعطیلی این کارگاه های زیرزمینی و بازداشت قانون شکنان که بویژه در روزهای برفی ناجوانمردانه دست به کشتار جانوران می زنند کار چندان دشواری نبوده و تنها به مقداری گردآوری اخبار موثق و پشتیبانی مقامات محترم دادگستری نیاز دارد.
تغذیه ی شوکا از خوراک پرندگان- انگلستان
برای اطمینان داشتن از بقای گونه ها بویژه به هنگام مهاجرت میان زیستگاه ها برای جفت یابی و یافتن خوراک می بایست مسیرهای ارتباطی میان زیستگاه های حفاظت شده سازمان در شهرستان تنکابن(دو هزار و سه هزار و بلس کوه) و منطقه شکار ممنوع مازی بن و سی بن شهرستان رامسر در هنگام رویدادهای طبیعی همچون بارش سنگین برف توسط کارکنان گرامی سازمان حفاظت از محیط زیست و دوست داران واقعی و بدون ریاکاری و غل و غش برای پیشگیری از وقوع جرایمی همچون شکار دزدی و تله گذاری و ایجاد امنیت م ورد حفاظت و پایش قرار دهند.
با به یاد آوردن داستان البرز باید به خاطر آوریم که “علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد” و ناله و مویه بر سر جنازه البرز و عکس یادگاری گرفتن با او تنها “نوش داروی پس از مرگ سهراب” می باشد.
فروش سنجابک، ابیا، و شانه به سر در رامسر