کنوانسون تنوع زیستی (به مناسبت اول خرداد روز جهانی تنوع زیستی)

• نگرش جدید

در سال ۱۹۹۲، بزرگترین نشست رهبران جهان در زمینه محیط زیست در کنفرانس سازمان ملل در ریودوژانیرو برزیل با نام "اجلاس زمین" تشکیل شد. در این کنفرانس تعدادی موافقتنامه بین المللی و از جمله دو موافقتنامه الزام آور به نام معاهده تغییرات آب و هوایی و معاهده تنوع زیستی امضاء شد. معاهده تغییرات آب و هوایی به موضوعات مربوط به گازهای صنعتی و دیگر گازهای گلخانه ای مانند دی اکسید کربن می پردازد و معاهده تنوع زیستی اولین موافقتنامه جهانی در زمینه حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع تنوع زیستی به شمار می آید. کنوانسیون تنوع زیستی به سرعت توسط کشورهای زیادی امضاء شد. بیش از ۱۵۰ کشور سند معاهده تنوع زیستی را در ریودوژانیرو امضاء کردند و از آن زمان تا کنون سند مذکور توسط ۱۸۷ کشور امضاء شده است.

اهداف کنوانسیون تنوع زیستی به شرح ذیل است:

• حفاظت از تنوع زیستی؛
• بهره برداری پایدار از منابع تنوع زیستی؛
• تسهیم عادلانه و برابر منافع حاصل از بهره برداری از منابع ژنتیکی؛

بر خلاف معاهداتی که پیشتر به تصویب رسیده بودند و حمایت از گونه ها و زیستگاههای خاص را مد نظر قرار می دادند، در کنوانسیون تنوع زیستی تصریح شده است که اکوسیستم ها، گونه ها و ژنها باید در جهت تامین منافع انسان به صورتی که موجب کاهش تنوع زیستی در بلند مدت نگردد، مورد بهره برداری قرار گیرند.

کنوانسیون همچنین بر اساس اصل پیشگیرانه به سیاستگذاران تذکر می دهد در مواردی که خطر کاهش شدید و یا فقدان تنوع زیستی وجود دارد نباید به دلیل نبود استدلالهای منطقی وعلمی در برطرف نمودن و یا کاهش تهدیدات، از انجام اقدامات اساسی خودداری نمایند.

در کنوانسون نیاز به مشوقهای اساسی درجهت حفاظت از تنوع زیستی مورد تائید قرار گرفته است. در نظر گرفتن مشوقهای مذکور منافع مهم زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت.

تعدادی از موضوعات مهمی که در معاهده به آنها پرداخته می شود، به قرار ذیل است:

• اختصاص مشوقهایی برای حفاظت و بهره برداری پایداراز تنوع زیستی؛
• دسترسی مستمر به منابع ژنتیکی؛
• دسترسی به تکنولوژی و انتقال آن از جمله بیو تکنولوژی؛
• همکاری فنی و علمی؛
• ارزیابی میزان اثرات زيست محيطی؛
• آموزش و تنویر افکار؛
• تامین منابع مالی؛
• ارائه گزارش ملی در زمینه فعالیتهای انجام شده در راستای اجرای تعهدات.

• اهمیت تنوع زیستی

منافع حاصل از تنوع زیستی شامل همه انسانها می شود. منابع زیستی ستونهایی هستند که تمدن بر روی آنها بنا شده است. منابع طبیعی در صنایع و فعالیتهای متفاوتی مانند: صنایع کشاورزی، آرایشی، دارویی، کاغذ سازی، پرورش گیاه، ساخت و ساز و بازیافت مواد زائد کاربرد دارند. کاهش تنوع زیستی موجب تهدید ذخائر غذایی ، فرصتها ی گردشگری، منابع چوب، دارو و انرژی می شود و همچنین درعملیات اکولوژیکی مهم مداخله می نماید.

نیاز ما به اجزاء سازنده طبیعت که زمانی آنها را نادیده گرفتیم، اغلب مهم و غیر قابل پیش بینی است. با گذشت زمان برای درمان بیماریها و یا استفاده از ژنهای مقاوم گیاهان وحشی در محافظت ازمحصولات کشاورزی در مقابل آفات، به طبیعت پناه می بریم. به علاوه، ارتباطات گسترده دربین اجزاء مختلف تنوع زیستی، کره زمین را به زیستگاهی برای تمام انواع گونه ها، از جمله بشر تبدیل نموده است. سلامت ما و همچنین سلامت اقتصاد و جامعه انسانی ما به ذخائر مختلف حاصل از فعالیتهای اکولوژیکی مختلف که بسیار ارزشمند بوده و قابلیت جایگزینی ندارند وابسته است. این فعالیتهای طبیعی آنقدر متفاوت هستند که تقریباً نامحدود به نظر می رسند. به عنوان مثال، حتی در سطحی بسیار وسیع، جایگزین نمودن فعالیتهایی مانند کنترل آفات که توسط بسیاری از موجوداتی صورت می پذیرد که از یکدیگر به عنوان غذا استفاده می کنند (کنترل بیولوژیکی) و یا عمل گرده افشانی که توسط حشرات و یا پرندگان انجام می شود، تقریباً غیر ممکن است.

اکوسیستم محصولات و خدماتی را از قبیل موارد ذیل ارائه می نماید:

• تامین غذا، سوخت و الیاف؛
• تامین مواد ساختمانی؛
• پالایش هوا و آب؛
• سم زدایی و تجزیه مواد زائد؛
• پایدارنمودن و تعدیل هوای کره زمین؛
• تعدیل سیل، خشکی، تغییرات شدید آب و هوایی و شدت باد؛
• حاصلخیزنمودن خاک و امکان تجدید آن از جمله ایجاد چرخه غذایی؛
• گرده افشانی گیاهان و تعداد بسیار زیادی ازمحصولات کشاورزی؛
• کنترل آفات و بیماریها؛
• حفظ منابع ژنتیکی به عنوان عوامل اصلی ایجاد تنوع در محصولات کشاورزی،دام، دارو و ....؛
• تاثیرات فرهنگی وکمک به افزایش زیبایی محیط؛
• توانایی سازگاری گونه ها با تغییرات.