سوسن چلچراغ - 26 خرداد 1390 داماش
در سال ۱۳۵۴ گیاه شناسی به نام لدربوری در منطقه عمارلو ، روستای داماش موفق به شناسایی این گونه نادر شد و پس از آن سوسن چلچراغ کانون توجهات داخلی گردید.
پس از معرفی این گل به دولت ایران در همان زمان از سوی شورای عالی محیط زیست در زمره آثار زیست محیطی ملی کشور به ثبت رسید و طی این سالها رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت ۴ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است.
قامت این گل حدود یک متر است و از آنجا که گلهای آن به طرز خاصی به پایین برگشته اند نام سوسن چلچراغی به خود گرفته است. گل ملی سوسن چلچراغ، تنها گلی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
گل سوسن چلچراغ از تیره لی لیوم بوده و فقط در بخش عمارلو در دهکده داماش و لنکران جمهوری آذربایجان رشد می کند.زمان رویش این گل در ماه های خرداد و اوایل تیر است که به صورت گلی با قامت بلند به شکل واژگون شکفته می شود. شکوفه های این گل با رنگ سفید به صورت واژگون باز شده و انتهای گلبرگهای آن پوشیده از دانه های برجسته و پرچم های بسیار بلند است.
سوسن چلچراغ به دلیل این همه زیبایی و ارزش ، از سال ۱۳۵۵ رسماً توسط سازمان حفاظت محیط زیست مورد حفاظت قرار گرفت و در فهرست آثار ملی طبیعی کشور ثبت شده ، از آن زمان تاکنون ۲۷ سال می گذرد .
سوسن چلچراغ هنوز هم به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری می شود و با توجه به نادر بودن این گل ملی و ثبت شده در فهرست میراث طبیعی، سازمان محیط زیست اطراف این زمین را حصار کشی کرده و از آنجا که این منطقه جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور است هرگونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور ممکن خواهد بود.
«گل سوسن چلچراغ گونه ای منحصر به فرد در ایران و محل رویش آن در منطقه عمارلو در استان گیلان است. این گل پرطرفدار در حال حاضر توسط سازمان حفاظت محیط زیست استان گیلان به طور کامل محافظت می شود.»سوسن چلچراغ از اواسط خرداد گل می دهد و گل های آن تا نیمه تیرماه پایدار می ماند و محل رویش آن در ایران، در قریه داماش در بخش عمارلو از توابع رودبار است. سوسن چلچراغ ارزش و شهرت ملی و جهانی دارد و بسیار آسیب پذیر است به طوری که در صورت نابودی پرورش آن ممکن نیست.
بندرانزلی ـ فرهادنظرپور: «سوسن چلچراغ» نام گل زیبای نادری است که طی سالیان درازی روستای داماش از توابع رودبار محل رویش آن بوده است اما از آنجا که به دلیل عدم اطلاعات و شناخت کافی کسی بدان توجهی نداشت، همچنان گمنام باقی مانده بود.درسال ۱۳۵۴ گیاه شناسی به نام «لدربوری» Lederbouri در این منطقه موفق به شناسایی این گونه نادرشد و پس از آن «سوسن چلچراغ» کانون توجهات داخلی گردید.«سوسن چلچراغ» به غیر از روستای کوچک داماش و منطقه لنکران جمهوری آذربایجان درهیچ کجای جهان یافت نشده است؛ پس ازمعرفی این گل به دولت ایران درهمان زمان ازسوی شورای عالی محیط زیست درزمره آثار زیست محیطی ملی کشور به ثبت رسید و طی این سالها رویشگاه سوسن چلچراغ درروستای داماش به مساحت ۴هکتار تحت حفاظت قرارگرفته است.قامت این گل حدود یک متر است و از آنجا که گلهای آن به طرزخاصی به پایین برگشته اند نام «سوسن چلچراغی» به خود گرفته است.شایان ذکراست، این گل از سال ۷۴ در ارتفاعات قله درفک استان گیلان نیز دیده شد که برروی صخره های صعب العبور این منطقه و مابین درختچه های راش خودنمایی می کند.فصل رویش و گل دهی سوسن چلچراغ از اواسط خرداد تا نیمه تیرماه است و دراین مدت مشتاقان زیادی از علاقه مندان برای تماشای این گل به داماش سفرمی کنند.اما کارشناسان براین عقیده اند که اگر ازسوی سازمان حفاظت محیط زیست اقدامی جدی برای محافظت از این گل به عمل نیاید، شهرت گل چلچراغ خود موجب نابودیش خواهدشد.