تازه‌ترين فهرست به روز شده اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN) با معرفي گونههاي در معرض خطر انقراض تحت عنوان «فهرست قرمز IUCN» در آستانه كنفرانس سازمان ملل در زمينه توسعه پايدار كه قرار است در برزيل برگزار شود، منتشر شد. در اين فهرست نشان داده شده است كه از بين 63 هزار و 837 گونه ارزيابي شده، 19 هزار و 817 گونه در معرض خطر انقراض هستند. اين گونههاي در معرض خطر شامل 41 درصد از دوزيستان، 33 درصد از مرجان‌هاي صخره ساز و آبسنگ ساز، 25 درصد از پستانداران، 13 درصد از پرندگان و 30 از گونههاي گياهي موسوم به مخروطيان هستند. به گفته كارشناسان فهرست قرمز IUCN يك شاخص حياتي از سلامت تنوع زيستي در جهان است.
به گزارش سايت رسمي اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت، جوليا مارتون – لي فيور، دبير كل IUCN در اين باره اظهار داشت: موضوع پايداري و ثبات در واقع موضوع مرگ و حيات براي ساكنان سياره زمين است. به اين ترتيب دستيابي به يك آينده پايدار و باثبات، بدون حفظ و نگهداري از تنوع بيولوژيك شامل گونههاي جانوري و گياهي و زيستگاه‌ها و ژنهاي آنها، دست نيافتني است. از اين رو فهرست قرمز IUCN در حقيقت زنگ خطري براي تمام سران و مقامات بين‌المللي است كه در ريو گردهم خواهند آمد. اين زنگ خطر به مسوولان هشدار مي‌دهد كه از اين «شبكه عظيم حيات» بر روي سياره ارزشمند زمين حفاظت كنند و آن را در امان نگه دارند.
در اين گزارش آمده است، در حالي كه اكثر مردم در كشورهاي مرفه براي تامين نيازهاي غذايي خود به گونههاي داخلي وابسته هستند اما ميليون‌ها نفر از مردم دنيا در كشورها و سرزمين‌هاي ديگر براي ادامه حيات و امرار معاش به گونههاي وحشي و طبيعي نيازمندند. اكوسيستم‌هاي آب شيرين امروزه تحت فشار شديد ناشي از گسترش جمعيت انسانها و استثمار منابع آبي هستند. بعلاوه ماهي‌هاي آب شيرين بعنوان يك منبع غذايي بسيار مهم، بواسطه صيد بي رويه و ناپايدار ماهي‌ها و نيز به دليل تخريب گونههاي آنها بر اثر آلودگي يا احداث سد، در معرض نابودي هستند. براي مثال، يك چهارم از شيلات بومي جهان در قاره آفريقا صورت مي‌گيرد كه از اين ميزان 27 درصد از ماهي‌هاي آب شيرين در اين قاره از جمله گونه‌اي با نام علمي «اورئو كروميسن كارونگا» كه يك منبع تغذيه‌اي بسيار حياتي براي منطقه «درياچه مالاوي» محسوب مي‌شود، به دليل صيد بي رويه در معرض خطر نابودي و انقراض هستند.
برخي ديگر از گونههاي ماهي تجاري در اين منطقه از جمله ماهي «مكونگ هرينگ» در فهرست جديد IUCN، جزو گونههاي در معرض انقراض قرار گرفته‌اند. علاوه بر اين‌ها در برخي از مناطق جهان 90 درصد از جمعيت ساكن در مناطق ساحلي، بخش اعظم غذا و درآمد اوليه خود را از طريق ماهيگيري تامين مي‌كنند. هم چنين در مجموع بيش از 275 ميليون نفر از ساكنان زمين براي امرار معاش و حفاظت ساحلي به صخره‌ها و آبسنگ‌هاي مرجاني وابسته هستند. طبق آمار مندرج در فهرست قرمز IUCN، صيد بي رويه، روي 55 درصد از صخره‌هاي مرجاني جهان تاثير سوء گذاشته است.
اين گزارش مي افزايد: در مورد منابع و گونههاي گياهي نيز همين ناپايداري‌ها در نقاط مختلف زمين مشاهده مي‌شود. براي نمونه، گونه‌اي از محصولات گياهي وحشي مانند گونه به شدت در معرض خطر «بتا پاتولا» كه نوع وحشي از خانواده چغندرهاي زراعي محسوب مي شود، بعنوان منابع غذايي و كشاورزي اهميت فوق العاده‌اي دارد و حتي مي‌توان از آن براي توليد گونههاي جديد اين محصول استفاده كرد.
علاوه بر اين‌ها، وجود بسياري از حشرات، خفاش‌ها و پرندگان نيز در حفظ و نگهداري اين زنجيره حياتي بسيار حائز اهميت است در حالي كه طبق فهرست قرمز IUCN برخي از اين گونه‌ها مثلا 16 درصد از پروانه‌هاي بومي اروپا در معرض خطر انقراض هستند. هم چنين خفاش‌ها كه جزو گرده‌افشان‌هاي بسيار مهم به شمار مي‌آيند در معرض تهديدهاي مشابه قرار دارند و در سراسر جهان 18 درصد از جمعيت آنها در معرض خطر نابودي هستند.
از سوي ديگر تحقيقات نشان مي‌دهد كه گونههاي غريبه مهاجم، يكي ديگر از تهديدهاي بسيار جدي براي امنيت غذايي، سلامت انسانها و حيوانات و تنوع زيستي بوده و به سرعت رو به گسترش هستند. طبق آخرين تحليل روي داده‌هاي فهرست IUCN، گونههاي غريبه مهاجم، پنجمين تهديد جدي براي دوزيستان و سومين تهديد جدي براي ادامه بقاي گونههاي ماكيان و پستانداران محسوب مي‌شوند.
به گفته كارشناسان IUCN، اين گونههاي مهاجم همراه با بحران تغييرات جوي به يكي از مهمترين و جدي ترين تهديدات براي حفظ منابع زميني تبديل شده است. براي مثال، نوعي گياه آبي موسوم به «هياسينت آبي» با نام علمي «ايچ نورينا كراسيپس» از گياهان بومي بستر رودخانه آمازون است، اما در آفريقا رشد سريع آن، خطر جدي را متوجه منابع آبي كرده و در بهره گيري از منابع آبي بومي و درون مرزي جهت صيد يا حمل و نقل، اختلال ايجاد كرده است.
در عين حال، جديدترين فهرست قرمز IUCN نشان مي‌دهد كه 10 درصد از مارهاي بومي چين و جنوب شرق آسيا در معرض خطر انقراض هستند. مارها به طور معمول در طب و توليد داروهاي سنتي و تهيه سرم ضد زهر و نيز بعنوان غذا يا منبع درآمد حاصل از فروش پوست‌هاي گرانقيمتشان در معرض خطر انقراض هستند. براي نمونه، بزرگترين مار سمي جهان موسوم به شاه كبرا با نام علمي «اوفيوفاگوس هانا» به دليل فقدان زيستگاه ها و استفاده بي رويه از اين حيوان براي اهداف پزشكي، جزو گونههاي آسيب پذير و در مرز انقراض است.
در برخي از كشورها، گياهان و حيوانات با مصارف پزشكي، اساس توليد بخش عمده‌اي از داروهاي طبي را تشكيل مي‌دهند و حتي در كشورهاي مجهز به فناوري‌هاي پيشرفته نظير آمريكا نيز نيمي از 100 نوع از پرمصرف ترين داروهاي تجويزي از گونههاي گياهي و جانوري وحشي توليد مي‌شوند. از جمله مهمترين گونههاي در معرض انقراض كه در فهرست جديد IUCN نام برده شده‌اند مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
صخره مرجاني پريستين در ايالات فدراتيو ميكرونزيا
صخره مرجاني جزاير راجا آمپات – بيش از 275 ميليون نفر در جهان به اكوسيستم‌هاي مرجاني وابسته هستند
بتا پاتولا از گونههاي گياهي به شدت در معرض انقراض
پيتون برمه‌اي با نام علمي پيتون بي وي تاتوس جزو گونههاي آسيب پذير
پيتون برمه‌اي با نام علمي پيتون بي وي تاتوس
ماهي گروپر كاموفلاگ با نام علمي اپي نفلوس پلي فكاديون
گونه گياهي زنجبيل «كندي كين» با نام علمي كوركيوما رابدوتا جزو گونههاي آسيب پذير
ميمون كائوتا تي تي با نام علمي سالي سبوس كاكوتنسيس كه گونه آن به شدت در معرض خطر نابودي است
گونه گياهي كانديدا كوركيوما از گونههاي آسيب پذير و از خانواده زردچوبه
ماهي مركب غول پيكر استراليايي با نام علمي سپياآپاما كه از گونههاي نزديك به انقراض است
قورباغه رنگارنگ هولا با نام علمي ديسكوگلوسوس نيگري ونتر از گونههاي به شدت در معرض خطر انقراض
شاه كبرا با نام علمي اوفيوفاگوس هانا از گونههاي آسيب پذير
شاه كبرا به دليل استفاده بي رويه در مصارف پزشكي در معرض خطر نابودي است
پروانه سرخ بزرگ با نام علمي كيمائنا ديسپار كه در فهرست قرمز پروانه‌هاي اروپايي است
سفره ماهي پلنگي ويپراي با نام علمي هيمانتورا پلنگي كه جزو گونههاي آسيب پذير است
ماهي مكونگ هرينگ با نام علمي تنوئالوسا تيبائوديئايو جزو گونههاي آسيب پذير
ايگوآناي دم خاردار نولاسكو با نام علمي ستينوسائورا فولاسنسيز كه جزو گونههاي آسيب پذير است
گونه‌اي ماهي با نام علمي اورئوكروميس كارونگا جزو گونههاي در معرض خطر انقراض
بريليانت گلو صورتي با نام علمي هليودوكسا گولاريس از گونههاي آسيب پذير
خفاش ميوه قرمز با نام علمي استنودرما روفوم از گونههاي آسيب پذير
گياه تسائو – كو كارداموم با نام علمي آموموم تسائو – كو كه نزديك به انقراض است
پروانه‌اي موسوم به پاشا دو دمي با نام علمي چاراكيز جاسيوس در فهرست قرمز
گياه آبي هياسينت با نام علمي ايچ هورينا كراسيپس كه نام آن در فهرست قرمز IUCN است
گونه وحشي گياه زنجبيل با نام علمي زينجيبر مونوفيلوم و جزو گونههاي در معرض انقراض
اسينگلر با نام علمي مارگاريتي فرا آئوري كيولا كه به شدت در معرض انقراض است
در پايان اين گزارش تاكيد شده است كه موضوعات مرتبط با بقاي گونه‌ها و حفظ آنها، در كنگره جهاني حفاظت از طبيعت IUCN ارائه خواهد شد. اين كنگره از ششم تا دوازدهم سپتامبر سال جاري ميلادي (2012) در كره برگزار مي‌شود.