اگرچه ظرف پنجاه سال
اخیر، پنج یا شش بار، مطالعات ادواری جنگل های شمال کشور انجام شده است؛ ولی چون
این بررسی ها از آغاز با هدف پایش و ارزشیابی صورت نگرفته، بنا براین از فاصله
زمانی، اهداف و روش شناسی یکسانی برخوردار نبوده و قابلیت مقایسه دقیق داده ها و
نتایج را ندارد، ولی به هر حال فعالیت هایی است که انجام شده و نتایجی است که
انتشار یافته است.
(این مطالعات در سال های 1337-1352-1353-1364-1376و1386
انجام شده و برای اطلاع از سوابق آن از جمله می توان به مقاله آقایان مشتاق، رسانه
و صالحی با عنوان بررسی کمی و کیفی جنگل های شمال کشور در جلد اول مجموعه مقالات
همایش ملی رامسر1379 مراجعه کرد).
البته به تدریج اهداف و روش ها در سازمان
متولی شکل و قالب بهتری به خود گرفته و به ویژه درمطالعات 1376و1386 مشابهت زیادی
درشکل کار و خروجی های مورد انتظار به وجود آمده ... “08 (91)- آخرین داده های مطالعات ادواری جنگل های شمال ایران”
در مورد مساحت جنگل های شمال ایران، نظرات و
تحلیل های متفاوتی وجود دارد. آمارهای رسمی که در نشریات سازمان متولی و همایش ها
ارائه می شود از طرف بعضی ازطرفداران محیط زیست و احتمالا" سازمان دولتی آن
با تردید روبرو می شود. در این مورد، دانشگاهیان و پژوهشگران می توانند در یک یا
چند حوزه جنگلی، آمارها را با واقعیت مقایسه کرده و نتایج را انتشار دهند، در آن
هنگام اطمینان خاطر بیشتری در هردو سوی قضیه به وجود خواهد آمد.
به هرحال، در زمینه مساحت جنگل های شمال ایران،
ازجمله می توان به مطلب کوتاه علی منطقی و مریم سماک در جلد اول مجموعه مقالات
همایش ملی رامسر1379با عنوان بلند" اعلام آمار بهنگام از سطح جنگل های شمال
کشور با استفاده از عکس های هوایی سال 73 و بررسی تغییرات حاصل شده در مقایسه با
آمار سال های پیش" مراجعه کرد. این کارشناسان دفتر مهندسی و مطالعات سازمان ... “09 (91)- آخرین آمار مساحت جنگل های شمال ایران”
ویژگی حبس ابر در دل کوه های البرز، به جنگل
ابر خلاصه نمی شود، ویژگی بسیاری از مناطق جنگل های شمال چنین است که ابر و مه برای
مدتی در شکاف کوه ها پنهان و باقی می ماند و اتفاقا" همین نکته باعث استقرار
بسیاری از درختان جنگلی می شود؛ مثلا" جامعه جنگلی به هم پیوسته راشستان در
دره زیارت گرگان به پایان می رسد اما به علت ویژگی فوق در 15 کیلومتری شرق گرگان
در دهنه توسکاستان شاهد استقرار راشستان در سطح محدودی هستیم.
جنگل ابر، یکی از معروف ترین جنگل
های شمال ایران به شمار می رود. این جنگل در حوزه آبخیز شماره 88 طرح مدیریت جنگل
های شمال قرار داشته که به حوزه رودخانه زرین گل نیز نامیده می شود.
جنگل ابر در حد فاصل علی آباد استان
گلستان و شاهرود استان سمنان واقع شده و چند ویژگی دارد، یکی این که هنگام استقرار
ابر، قله رشته ... “10(91)- بازهم در باره احداث جاده در جنگل ابر”
لابد خوانده یا شنیده
اید که :"وزیر جهاد کشاورزی طی نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور درخواست
ایجاد چهار معاونت در ستاد سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و
استقلال واحدهای خارج از ستاد تحت عنوان ادارات کل منابع طبیعی استان‌ها را
ارائه نمود".(نقل از
سایت سازمان جنگل ها) این جا.
ایشان
یادآور شدند که در جلسات کارشناسی،
موافقت معاونت توسعه مدیریت و منابع انسانی(ریاست جمهوری) با این موضوع اخذ شده
است. سپس آورده اند: "در شرایط فعلی وظایف سازمان غیر از موارد توسعه مدیریت و
منابع انسانی، در پنج بخش مجزای تخصصی جنگلها، مراتع، بیابان، آبخیزها و حفاظت از
اراضی ملی و تفکیک اراضی و تثبیت مالکیت دولت تقسیم‌بندی می‌گردد که با توجه به
شرایط طبیعی و اقلیمی حاکم بر کشور امکان اجرای وظایف محوله در قالب دو
معاونت تخصصی و یک معاونت پشتیبانی امکان‌پذیر نیست".
گویا
سازمان برای انتخاب نام معاونت ها، دعوت به مشارکت هم کرده است.
به ... “12(91)- سری را که درد نمی کند…”
در ماه های اخیر احداث موزه در جنگل ناهارخوران،
حضور پر رنگی در فضای رسانه ای داشته است، به این مورد خاص در یادداشت دیگری پرداخته
می شود اما این یادداشت صرفا" به کلیات موضوع اشاره دارد.
گرگان، مرکز استان گلستان، از شهرهای بزرگ
شمال کشور است. این شهر که در گذشته استراباد نام داشت در دهه های اخیر با بلعیدن
جنگل ها و زمین های زراعتی اطراف، بسیار گسترش یافته است.
(می گویند یک صد سال قبل"گروهبان
محله" مرز جنوبی شهر با جنگل را تشکیل می داد! پنجاه سال پیش، این مرز به تپه
های صدا و سیما رسید و اینک نوبت جنگل های النگ دره و ناهارخوران است!)
مرزهای اجتماعی در دهه های اخیر همواره،
مرزهای اکولوژیک را به عقب نشینی وادار کرده است اما پرسش این است که این ماجرا تا
کجا، تا چند، ادامه می یابد؟
قاعدتا" شهرها(ازجمله گرگان) طرح های
جامع دارند و تکلیف بسیاری ... “11 (91)- به بهانه ساخت موزه در جنگل ناهارخوران گرگان”
استاد رضا حجازی، در دیباچه کتاب 4 جلدی چوب شناسی و صنایع چوب(1348) ضرورت
تحصیل علوم جنگل و چرایی واحدهای درسی آن را به شرح زیر آورده است:
هدف اصلی یک جنگلبان کارآزموده، تغییر جهت
مسیر تواتر جنگل هاست، به نحوی که به جای حرکت در جهت اوج(climax) و پایداری سازگارترین گونه ها، به طرف هدف اقتصادی بشر، یعنی
پرورش و نگاهداری سودمندترین و پر ارزش ترین گونه ها کشانده شود.
این هدف از سه طریق تأمین می گردد:
الف- افزایش میزان تولید سالیانه چوب، به
وسیله پرورش، نگاهداری و بهره برداری صحیح جنگل ها از طریق مباحث دروسی چون درخت
شناسی، جنگل شناسی، اندازه گیری و آمار جنگل و جنگلداری
ب- ازدیاد
سرمایه جنگل از طریق ایجاد جنگل های مصنوعی با بکار بردن علومی مانند: جنگلکاری،
اکولوژی جنگل، خاک شناسی جنگل، اقلیم شناسی و سایر دروس مشابه
ج- صرفه جویی در مصرف چوب و حداکثر استفاده
از آن با ... “16(91)- یادی از استاد رضا حجازی و چند پرسش از متولیان آموزش”
در دنیای وب مطالب بسیاری در باره ساعی آمده
است و چه بسا مطلب غیر دقیقی(مانند آثار ساعی) بسیار تکرار نیز شده است.
از
جمله منابع مورد اعتماد در این زمینه، کتاب تاریخ علوم منابع طبیعی ایران(1378)،
تألیف شادروان کریم جوانشیر است. ایشان در همان ابتدای فصل سوم بخش دوم کتاب می
نویسد:
" نشر علوم جنگل و مرتع به صورت مدون
پس از بازگشت کریم ساعی از اروپا آغاز گردید. ساعی ابتدا نشریه ای با عنوان شمه ای
در باره جنگل های ایران ... در مرداد 1321 منتشر کرد.
...
ساعی
در سال 1327 و 1329 شاهکار علمی خود را با عنوان جنگل شناسی در دو جلد منتشر کرد و
با انتشار این دو جلد کتاب پایه و اساس اطلاعات علمی جنگلبانان ایران پی ریزی
گردید. در اهمیت این کتاب باید گفت که اعتبار علمی آن پس از گذشت حدود 50 سال هنوز
به جای خود باقی است"
امید ... “15(91)- مرده آنست که نامش به نکویی نبرند”
چهارم
دیماه سالروز درگذشت بزرگ مرد جنگلبانی ایران، کریم ساعی است.
به همین
مناسبت مراسم شصتمین سالروز درگذشت این مرد علم و عمل روز دوشنبه چهارم دی ماه در دانشکده
منابع طبیعی دانشگاه تهران(کرج) برگزار شد.
در این
مراسم که با دعوت تلفنی و حضور استادان و دانشجویان و هم چنین افراد انگشت شماری
از سایر بخش ها و در جمعی صمیمانه برگزارشد علاوه بر برگزار کنندگان، دکتر جزیره
ای و دکتر شامخی نیز سخنرانی کردند.
جزیره
ای، به طور گذرا مروری بر زندگی 42 ساله ولی پر ثمر استاد فقید داشت.
شامخی
نیز، فارغ از به کارگیری عناوینی چون بنیانگذار و... به نقش ساعی در رقم زدن نقاط
عطف تاریخ جنگلبانی ایران اشاره کرد.
اما
آن چه در سخنان این استاد سیاست جنگل با اهمیت بود، این نکته بود که از ساعی چه می
توان آموخت؟
ایشان
پاسخ داد که از ساعی "عشق" را باید آموخت:
- عشق
به ... “14(91)- میراث ساعی”
گرچه در تعدادی از کتاب
ها به ویژه سفرنامه ها نشانه ای از حضور درختان کهنسال و مشخصات آن به چشم می
خورد، اما پرداختن به طور ویژه به آن ها انگشت شمار بوده است.
- آقای مهندس امیر حسین داراب زند کارشناس
دفتر جنگلکاری سازمان جنگلها (همکار بازنشسته کنونی) در دهه 1360 با سفر به استان
های مختلف کشور و پرس و جوهای بسیار، گزارش مصوری از درختان مذهبی و کهنسال کشور
فراهم آورد. متأسفانه این گزارش ارزشمند
به صورت کتاب چاپ نشده و در اختیار همگان قرار نگرفته است.
- خانم دکتر سودابه کروری پژوهشگر و مدرس
دانشگاه، به اتفاق همکاران خود، درختان کهنسال کشور را مورد بررسی قرار داده و به
تدریج در سلسله مقالاتی در مجله جنگل و مرتع به چاپ رساند. به قرار اطلاع نتایج
این تلاش ها به تدریج به صورت کتاب چاپ و منتشر خواهد شد. کتاب درختان کهنسال
استان یزد نمونه ای ... “13(91)- قامت بلند تمنای کهن سال”
نام کتاب: سیمای
منابع طبیعی و آبخیزهای ایران
تألیف و گردآوری:
دکتر سیدعطا رضایی
نوبت چاپ: اول
سال چاپ: 1391
تعداد صفحات: 304
ناشر: پونه/ به سفارش
سازمان جنگل ها و…
بها: پانزده هزار
تومان
شمارگان: پنج هزار
این کتاب ده نگارنده
و پنج ویراستار دارد و هدف از انتشار آن در پیشگفتار کتاب « اطلاع رسانی و فرهنگ
سازی در زمینه منابع زیستی و بیان گوشه ای از اهمیت»آن ذکر شده است.
برای گردآوری کننده و
مؤلفان محترم آرزوی توفیق بیشتر نموده، صاحب نظران را به نقد ونظر دعوت می نماید.
و اما چند نکته:
کتاب سیمای منابع
طبیعی و آبخیزهای ایران که به سفارش سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در
بهار 1391 منتشر شده است دارای هفت فصل به شرح زیر است:
فصل اول: سیمای عمومی
و اهمیت منابع طبیعی و آبخیزهای ایران، نگارش سید عطا رضایی (52 صفحه)
فصل دوم: بررسی وضع
موجود و پتانسیل ... “02(91)- معرفی کتاب و چند نکته”