خشکسالیهای پی در پی سالهای اخیر به همراه نادیده گرفته شدن حق آبه طبیعی در اثر احداث سد بر روی تالاب بالادستی(تالاب بین المللی چغاخور)، حفر چاههای مجاز و غیرمجاز و برداشتهای مازاد بر پروانههای بهره برداری و دست کاریهای انجام شده بر روی مسیرها و بستر چشمههای اطراف تالاب، چرای مفرط و برداشت علوفه، گندمان را وارد مرحله ای نگران کننده از خشکیدگی بی سابقه ای کرده بود که به قول مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری؛ این تالاب با خشکی ۸۳ درصدی در حال تبدیل شدن به یک کانون داخلی تولید گرد و خاک بوده و به جای نعمت به نغمتی برای منطقه تبدیل شده است.
در بازدیدی که دیروز – ۱۵ آبان ۹۱ – به همراه بخشدار منطقه از تالاب گندمان داشتیم؛ پرواز نویدبخش پرندگان بر روی تالاب حکایت از این حقیقت دست یافتنی داشت که؛ میشود آشتی و شادابی را به گندمان بازگرداند.
ماجرا از این قرار بود که به همت مسئولان و همراهی کشاورزان منطقه، عرصه ۴۵۰ هکتاری از اراضی کشاورزی اطراف تالاب که سالها به صورت سنتی تحت آبیاری و زراعت قرار میگرفته و هر ساله به علت کمبود آب، منطقه را با اختلافات و تنشهای اجتماعی مواجه میکرده است، حالا این زمینها مجهز به سیستمهای آبیاری تحت فشار شده اند و نه تنها با کمبود آب مواجه نبوده بلکه حالا آب مازاد بر نیاز زراعت هم دارند که میشود با مدیریت آن آبها پرندگان را با تالاب گندمان آشتی داده و هیاهو را به این محیط ارزشمند برگرداند!
خوشبختانه در همین راستا با همت بخشدار منطقه و اداره حفاظت محیط زیست و بربنیاد دانستهها و اطلاعات محلی آن تلاشگران با احداث بندهای خاکی کوچک، این آب مازاد به داخل تالاب هدایت شده و طراوت و شادابی به بخش کوچکی از این تالاب خشکیده برگردانده شده و عرصه ای از تالاب که به محل انباشت علوفه کشاورزان تبدیل شده بود به زیر آب رفت!
هرچند که توسعه این طرح نجات بخش نیاز به انجام مطالعات دقیق و بررسیها و برآوردهای زیست محیطی همه جانبه داشته – و یقینا” در دستور کار مسئولان حفاظت محیط زیست منطقه نیز قرار دارد – اما؛ نکته امیدوار کننده در این ماجرا، حرکت خردمندانه در راستای افزایش راندمان آبیاری و کاهش نیاز آبی بخش کشاورزی منطقه است که به دنبال آن، در اقدامیهوشمندانه و نمادین آن آب صرفه جویی شده در بخش کشاورزی با صرف اعتباری ناچیز و با عملیاتهای مکانیکی و سازه ای بسیار ساده، به داخل تالاب هدایت شده و نشان داده اند که اگر در گندمان خردمندانه حرکت شود؛ بدون نیاز به پروژههای انتقال آب میشود هم آب کشاورزی را تأمین کرد و هم تالاب ارزشمند را از نابودی و تبدیل شدن به کانون تولید گرد و خاک داخلی محافظت کرد!
حقیقتا” دست مریزادی جانانه دارد پیگیریهای مسئولانه بخشدار منطقه – جناب بهروز امینی – و تلاشهای ادارات جهادکشاورزی و حفاظت محیط زیست منطقه که اینگونه نشان دادند که اگر همت و هوشمندی باشد میشود با تغییر نوع نگاه در شیوههای بهره برداری از منابع آب و خاک و پاسداری از حقوق و تمامیت سرزمینی این محیطهای تالابی، با افزایش راندمان آبیاری در بخش کشاورزی، شادابی و نشاط را به این مزیتهای کم همتای سرزمین مادری مان هدیه کرد.
یادمان باشد که تالاب گندمان در دیار بختیاری؛ یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران است که در دفتر بین المللی تحقیقات پرندگان آبزی «لندن – ۱۳۵۲» به ثبت رسیده است. این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده است، در شمار زیباترین تالابهای کشور و مهمترین کانونهای گردشگری چهارمحال بختیاری قرار داشته و زیستگاهی منحصربفرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومیمحسوب شده که قریب به ۱۵ گونه پرنده بومیو قریب به ۳۰ گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیتهای زیاد، انواع مارها و قورباغهها و لاک پشتها و پستانداران و ماهیها را در خود جای داده است.
پی نوشت:
برخی از بازتابهای این ماجرا:
- خبرگزاری مهر: در پی یک اقدام هوشمندانه/حیات دوباره تالاب گندمان/بازگشت شناسههای تالابی
- خبرگزاری میراث فرهنگی: پرندگان با تالاب گندمان آشتی کردند
- خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا): ۸٫۹ میلیارد ریال برای احیای دو تالاب بین المللی چهارمحال وبختیاری اختصاص یافت
- روزنامه اعتماد(محمد درویش): در ستایش بخشداری که قدر تالابها را میداند