یادداشت زیر، در تارنمای ایران نامه آمده و دوستان دست اندر کار تارنمای ایران بوم آن را برای ما فرستاده اند. مراجعه به این دو منبع ارزنده را به دوستداران محیط زیست و میراث فرهنگی ایران پیشنهاد می کنم.
رویای احیای جنگل های زاگرس
ایران‌نامه- معصومه شهباز: جنگل‌های زاگرس با ظرفیت آبی بالا، نزدیک به 40 درصد منابع آبی کشور را تامین می‌کنند اما در 30 سال گذشته وضعیت جنگل‌های زاگرس روز به روز بحرانی‌تر شده است. به گفته کارشناسان منابع طبیعی جنگل‌های زاگرس با 90 درصد دخالت‌های انسانی، وضعیت اسفباری دارند. دو شناسه مهم زاگرس که با مطالعه دقیق بررسی شده، این است که در زاگرس در چند ساله اخیر ارتفاع درخت‌ها از میانگین 12 متر به 8 متر رسیده و بالغ بر 75 درصد از رویشگاههای زاگرس تاج پوش آنها کمتر از 25 درصد شده است؛ و این نشان می‌دهد که وضعیت جنگل‌های زاگرس وخامت‌بار است. جنگل‌های زاگرس 6 میلیون هکتار وسعت دارند و تنها سالانه 10 میلیارد تومان به صیانت از این جنگل ها اختصاص داده می‌شود. این در حالی است که هر یک از درخت‌های جنگل به عنوان یک سد کوچک آب را برای ما زخیره می‌کنند. پوشش جنگلی زاگرس کاملا منطبق با شرایط اکولوژیکی منطقه بوده و گونه های پوششی در این مناطق با حداقل بارندگی مستقر شده اند. زاگرس منبع تولید آب است و در واقع آبی که در این منطقه تولید می‌شود بستگی به پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی دارد. بنابر این اگر برای کشور بحث آب و حفظ خاک مهم است باید جنگل‌های مناطق زاگرسی را حفظ کرد.
در حال حاضر بزرگترین تهدیدی که برای جنگل‌های زاگرس وجود دارد، حضور دام به صورت مستمر در این جنگل‌هاست، چرا که این دام زادآوری طبیعی در این جنگل ها را دچار مشکل می کند. وابستگی معیشتی زاگرس‌نشینان به جنگل‌های آن در واقع حاصل چیدمان غلط اشتغال‌زایی است؛ چیزی که یکی از دلایل نابودی جنگل‌های زاگرس به شمار می‌آید. به دیگر سخن چیدمان بیمار توسعه در بخش صنعت و اشتغال‌زایی موجب فشار بر عرصه‌های جنگلی بوده است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان اصفهان به ایران‌نامه گفت: اگر بخواهیم زاگرس را برای آینده حفظ کنیم مهم‌ترین اولویت این است که زاگرس را از چرای دام حفظ کنیم. نکته دوم این که باید برای ساکنان این مناطق تامین سوخت شود که برای بحث سوخت از این درخت‌ها استفاده نکنند.
محمد حسین شاملی یاد آور شد: زندگی مردم مناطق زاگرسی کاملا وابسته به دام است بنابراین باید یک تغییر معیشتی برای مردم روی بدهد که یکی از راه‌های آن ایجاد مناطق اکوتوریستی است تا بتواند این تهدید را به فرصت تبدیل کند. یعنی درآمدزایی را به حفظ پوشش گیاهی منطقه تبدیل کنیم. طرح صیانت و توسعه جنگل های زاگرس و جنوب یکی از مهم ترین طرح های سازمان جنگلها در حوضه رویشگاه های زاگرس مرکزی است که در 10 درصد از وسعت این جنگلها در 11 استان زاگرسی از ده هشتاد اجرایی شده است. غنی‌سازی و توسعه رویشگاه ها، کاهش عوامل تخریب، توانمند‌سازی جوامع محلی ساکن در رویشگاههای زاگرس از محورهای اصلی این طرح ملی است.
رئیس اداره جنگل‌کاری و جنگل‌داری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در خصوص عملکرد اداره مطبوعش در راستای تحقق اهداف طرح ملی صیانت از جنگل‌های زاگرس در استان اصفهان گفت: در بحث کاهش عوامل تخریب با استفاده از پروژه‌های سوخت‌رسانی در منطقه، اقتصادی کردن عرف‌های جنگلی از طریق توسعه کشت گیاهان دارویی ـ صنعتی، 90 درصد موفق بودیم.
علی رضا شاه محمدی با بیان این که در خصوص احیاء و توسعه جنگل تنها 20 درصد موفق بوده ایم، افزود: از آنجا که توسعه جنگل دیربازده بوده و تقریبا مدت زیادی را می‌طلبد تا آن بذر کاری‌هایی که شده جواب بدهد برای احیا و غنی سازی جنگل باید زمینه فراهم باشد یعنی دام در جنگل نباشد تا زادآوری ها بتوانند استقرار و توسعه پیدا بکنند.
بررسی‌ها و نظرات کارشناسی نشان می‌دهد میزان اعتبار 10 میلیاردی در نظر گرفته شده برای حفاظت وسعت 6 میلیون هکتاری رویشگاههای زاگرس جوابگو نیست. در واقع با این اعتبار به هر هکتار از رویشگاههای زاگرس 1000 تومان اختصاص پیدا می‌کند که در مقابل ارزش بالای این جنگلها بسیار اندک است.
هومان خاکپور کارشناس و فعال محبط زیست در این خصوص می‌گوید: با چنین نگاه نازلی به جنگلها ،سازمان جنگلها نمی‌تواند معجزه کند. اما با این وجود همین توجه حداقلی هم قبل از دهه 80 وجود نداشت.
این کارشناس می‌گوید: اگر فقط به اهداف این طرح توجه کنیم می‌توان گفت در زاگرس مرکزی تنها 60 درصد از اهداف این طرح عملی شده است و 40 درصد باقی‌مانده به دلیل مشکلات اجتماعی و اعتبارات ناکافی محقق نشده است. طبق قانون افزایش بهره‌وری ضریب حفاظتی جنگلها باید از 40 درصد طی دو برنامه 5 ساله توسعه به 90 درصد برسد و از سویی دیگر سرانه جنگل در کشور از 17 صدم درصد به 25 صدم درصد برسد.
رئیس اداره جنگل‌کاری استان اصفهان در خصوص سهم استان اصفهان در تحقق قانون افزایش بهره‌وری گفت: در این راستا در استان اصفهان توانستیم خوشبختانه در 100 درصد از جنگل‌های استان پوشش کامل حفاظتی را با همکاری یگان حفاظتی اداره کل منابع طبیعی به انجام برسانیم.
شاه‌محمدی یادآور شد: طبق ماده 15 قانون افزایش بهره‌وری سالانه 600 هزار هکتار باید در کل کشور جنگل کاری صورت بگیرد که سهم اصفهان از قانون افزایش بهره وری در طی ده سال80 1هزار هکتار است .
رئیس اداره جنگل‌کاری افزود: استان اصفهان داری 322 هزار هکتار جنگل‌های دست کاشت است ولی از سال 90 باید به مدت 10سال در راستای قانون افزایش بهره‌وری فعالیت کنیم و نهایتا 180 هزار هکتار جنگل و فضای سبز را با همکاری سایر دستگاه‌ها مثل شهرداری و اداره راه در بحث کمربند سبز راه‌ها، اداره بیابان زدایی، حوزه بیولوژیک آبخیزداری در سطح استان اجرا کنیم. در راستای نهضت سبز 700 تا یک میلیون اصله کشت نهال داشتیم که چیزی حدود 700 هکتار سالانه توسعه فضای سبز را با همکاری دستگاه‌های مرتبط با نهضت سبز انجام شده است.
اما با این وجود با توجه به این که در منطقه خشک قرار داریم، هر فعالیت توسعه‌ای باید شاخص تعیین کننده وضعیت منابع آبی داشته باشد. وقتی بخواهیم افزایش 50 درصدی جنگلها را داشته باشیم آیا ظرفیت‌های آبی موجود کافی است؟ و دیگر اینکه آیا شرایط مالی و فنی لازم برای نگهداری از عرصه‌هایی که نهال کاری و بذر کاری شده و قرار است به جنگل تبدیل شود مهیا است؟