ویژگی حبس ابر در دل کوه های البرز، به جنگل
ابر خلاصه نمی شود، ویژگی بسیاری از مناطق جنگل های شمال چنین است که ابر و مه برای
مدتی در شکاف کوه ها پنهان و باقی می ماند و اتفاقا” همین نکته باعث استقرار
بسیاری از درختان جنگلی می شود؛ مثلا” جامعه جنگلی به هم پیوسته راشستان در
دره زیارت گرگان به پایان می رسد اما به علت ویژگی فوق در 15 کیلومتری شرق گرگان
در دهنه توسکاستان شاهد استقرار راشستان در سطح محدودی هستیم.
جنگل ابر، یکی از معروف ترین جنگل
های شمال ایران به شمار می رود. این جنگل در حوزه آبخیز شماره 88 طرح مدیریت جنگل
های شمال قرار داشته که به حوزه رودخانه زرین گل نیز نامیده می شود.
جنگل ابر در حد فاصل علی آباد استان
گلستان و شاهرود استان سمنان واقع شده و چند ویژگی دارد، یکی این که هنگام استقرار
ابر، قله رشته کوه قلعه ماران بالاتر از ارتفاع ابر قرار گرفته و به چشم انداز آن
شکوه بیشتری می دهد. دیگر این که علاوه بر ذخیره گاه سرخدار افراتخته یکی از بی
نظیرترین جنگل های سرخدار جهان به نام جنگل پونه آرام نیز در این حوزه آبخیز(شماره
88) واقع شده است و سوم این که این جنگل کمتر مورد بهره برداری صنعتی قرار گرفته و
دارای درختان با ارزشی چون بلوط اوری، افرای کرب، لور و درختچه ها و گل ها و
گیاهان زیادی است.
موضوع احداث جاده علی آباد-
شاهرود معروف به جاده جنگل ابر سابقه ای طولانی دارد. واقعیت این است که بخشی از
اهالی علی آباد شاهرودی الاصل هستند و برای ارتباط سریع تر، پیگیرترین افراد برای
احداث جاده مستقیم بین دو شهر هستند. آن ها و سایر موافقان احداث این جاده معتقدند
جاده های ارتباطی موجود بین استان های گلستان و سمنان، هیچکدام استاندارد نیست و
نیاز است یک جاده ارتباطی مناسب و قابل قبول احداث شود تاهم ارتباط شاهرود و علی
آباد را به آسانی برقرار کند و هم مردم استان های مجاور و حتی کشورهای همسایه
بتوانند از آن استفاده کنند.
طرفداران محیط زیست و مخالفان احداث
جاده استدلال می کنند که اولا در حال حاضر هفت مسیر جاده از دل کوه های البرز شرقی
و جنگل های آن عبور کرده و سمنان را به
گلستان متصل می کند، بنا براین مردم این دوشهر نیز با طی اندکی مسافت بیشتر، می
توانند به آسانی بین دوشهرعلی آباد و شاهرود رفت و آمد کنند. ثانیا” دامنه
تخریب ها فقط به قطع تعدادی درخت و تخریب عرصه مسیر جاده ختم نمی شود بلکه امکان دسترسی
آسان به منطقه فوق، جمعیت بیشتری را به این عرصه کشانده و زمینه ساز زمین خواری و
ویلا سازی و… در روستاهای دور و نزدیک این جاده خواهد شد.
اینجانب به دسته دوم تعلق داشته و
در شرایط کنونی گسترش شبکه جاده در مناطق جنگلی شمال را خسارت بارتر از عدم وجود
آن می دانم. یادآور می شود کمتر کسی در میان دسته دوم وجود دارد که با توسعه و
پیشرفت کشور و احداث جاده های ارتباطی و رفاه مردم مخالف باشد، اما شرایط کلی و
شرایط ویژه منطقه به چنین نتیجه ای می رسد.
یک- شرایط عمومی:
زندگی شهری و تبعات آن، بسیاری از
شهرنشینان را به مناطق زیبا، بکر، پاک و ساکت طبیعت می کشاند. این حضور بی برنامه
و بالاتر از ظرفیت محیط ، این مناطق به ویژه معروف ترین آن ها را به ورطه تخریب و
قهقرا می کشاند. سرنوشت روستاهای ییلاقی حوزه های جنگلی شمال از نظر تغییر بافت
سنتی، زمین خواری، آلودگی آب و خاک و مسائل اجتماعی – اقتصادی نمونه حاضر و قابل
مطالعه ای است.
جنگل های شمال به علت ساختار زمین
شناسی، مستعد لغزش و رانش است و عبور مسیرهای جاده و قطع کردن زهکش های طبیعی موجود سبب تحریک
دامنه ها شده و لغزش ها و رانش های شدیدتری را به دنبال می آورد.
حضور انبوه مردم به مناطق طبیعی
کم تر دست خورده جنگلی، و عدم رعایت ملاحظات ضروری سبب از بین بردن گونه های گیاهی
و جانوری و ایجاد آتش سوزی در آن می گردد. به گواهی مستندات موجود، عامل انسانی
مهم ترین عامل ایجاد حریق در جنگل های شمال ایران است.
دو- شرایط ویژه:
مسیر مورد نظر برای احداث جاده در
جنگل ابر، از دامنه های لغزشی و رانشی عبور می کند. کسانی که مسیر پرشیب موجود به
نام مسیر لوله گاز را طی کرده اند حتی از کنار جاده نیز لغزش دامنه و تمهیدات
نگهداری تیرهای برق و لوله های گاز و نفت را از خطر رانش مشاهده کرده اند.
از بلند ترین نقطه مسیر تا رسیدن
به پای دامنه در اطراف روستای شیرین آباد، هزار متر اختلاف ارتفاع وجود دارد. چنان
چه شیب متوسط این مسیر ده درصد باشد! دست کم ده کیلومتر جاده پرشیب می بایستی در
این دامنه حساس، احداث شود.
در دامنه مورد نظر برای احداث جاده، چندین
مسیر برق و گاز و نفت عبور کرده و در نظر است مسیر برق دیگری نیز از آن عبور داده
شود. در تصاویر ماهواره ای این مسیرها به وضوح قابل مشاهده است!
به این ترتیب با ملاحظه شرایط عمومی و شرایط
ویژه، و تجربه های مشابه، مسئله صرفا” به احداث جاده یا قطع چند اصله درخت خلاصه
نمی شود بلکه تجربه نشان داده که عبور جاده از مناطق جنگلی در شرایط موجود، عوارض
سنگینی بر عرصه برجای گذاشته و مشکلات اجتماعی – اقتصادی زیادی به وجود می آورد.
متأسفانه ارزیابی های محیط زیستی موجود نیز نه تنها چاره ساز نبوده بلکه به
کاتالیزوری برای اجرای طرح های مخرب محیط زیست تبدیل شده است.
حال چنانچه اراده ای غیر فنی، مبنی بر احداث
جاده وجود داشته باشد، تمهیدات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
الف- در طراحی مسیرجاده، اصول احداث جاده در مناطق جنگلی رعایت شده و در مرحله
اجرا به دقت عملیاتی شود.
ب- با پیش بینی احداث تونل در مسیر، خسارت کمتری به عرصه وارد شود.
ج – در حاشیه دو طرف مسیر جاده، ایجاد موانع برای جلوگیری از ورود به
جنگل(مانند نرده های بلند فلزی و…) پیش بینی شود.
د- چند گزینه مطالعه شده و کم خسارت ترین آن انتخاب شود.
ه- پروژه تهیه شده مورد تصویب کمیته ای متشکل از نهادهای ذیربط قرار گیرد.
و- کارگروه مشترک منابع طبیعی، محیط زیست و اداره راه به عنوان ناظر پروژه
تعیین شود.
ز- احداث هر نوع سازه در طول مسیر بجز محدوده پارک جنگلی (آن هم صرفاً برابر طرح مصوب پارک جنگلی)،
ممنوع گردد.
ح- یکی
دو راه کمتر ضروری بین دو استان مسدود گردد(مثلا” مسیر قزلق).
ط-
ضوابطی برای جلوگیری از زمین خواری و گسترش بی رویه ویلا سازی در روستاهای ییلاقی
و جنگلی اطراف در نظر گرفته شده و به درستی اجرا شود.
امید است این نظرات مود توجه مسئولان و نقد
ونظر صاحبنظران قرار گیرد.
…