عباس محمدی- همشهری
استان کرمان را می توان نمونهی کوچکتر از اقلیم کلی ایران دانست؛ فلاتی کم و بیش بلند با بارندگی اندک و با کوهستانهایی که در بسیاری جاها تا حدود چهار هزار متر بلندی دارند. همه جا در این استان، روستاها و شهرها در سایهی حمایت کوهستان پدید آمده اند: شهر کرمان در نزدیکی کوههای جوپار و پلوار، بم در نزدیکی کوهستان بارز، بافت در شمال کوه خبر، رفسنجان در شمال کوه سرچشمه، بردسیر در نزدیکی کوهستان لاله زار و هزار …، و جیرفت و عنبرآباد و ساردو در پایین دستِ کوه بهرآسمان. زندگی نیازمند آب است، و تمام رودهای دایمی و فصلی و سفرههای آب زیرزمینی استان، وابسته به آب روان از کوهستان هستند.
منطقهی کوهستانی و حفاظتشدهی بهرآسمان، پدیدآورندهی چندین جویبار و رود، و صفابخش دشتهای گرم و خشک آن مرز و بوم است. از چند سال پیش، این کوهستان در معرض خطر معدنکاری قرار گرفته و در چند نقطه از آن فعالیتهای معدنی آغاز هم شده است. اما خطر بسیار بزرگتر، احتمال شروع به برداشت سنگ آهن یا مس است که میتواند کلیت منطقه را زیر و رو کند. تا کنون، مخالفت کوهنشینان بهرآسمان، طبیعتدوستان استان، و دیگر کنشگران محیط زیست، مانع این کار شده، اما به نظر میآید کسانی که در دولت پیش موافقتهایی را برای برداشت سنگ آهن و سنگ مس گرفته اند، همچنان در صدد هستند تا در این منطقهی حفاظت شده که “برج آب” دشت حاصلخیز جیرفت است، کار خود را آغاز کنند.
بیستم آذر (11 دسامبر) روز جهانی کوهستان است؛ شعار امسال برای این روز، «ترویج محصولات کوهستانی” است. کوهها گذشته از آن که تامینکنندهی آب برای دشتها هستند و نقش سترگی در فراهمسازی مواد خوراکی دارند، همچنین محل رویش پارهای گیاهان با ارزش ویژه هستند. کشتزارها و باغهای کوچک کوهستانی نمیتوانند از نظر مقدار محصول، با دشت ها رقابت کنند، اما میتوانند محل پرورش محصولات سالم، ارگانیک و باکیفیت باشند. در ایران، محصولاتی مانند گردو و گیاهان دارویی و دمنوشها، با بهترین کیفیت در کوهستانها و به دست کوهنشینان تولید می شود. کوهها همچنین دارای این ویژگی هستند که در زمین سخت خود که برای کشاورزی مناسب نیست، امکان تولید علوفهی مرتعی را فراهم می سازند. اگر چرای دام، متناسب با ظرفیت مرتع باشد، کوهها میتوانند برای همیشه بخش در خور توجهی از اقتصاد محلی و ملی کشور را تامین کنند.
معدنکاری در بهرآسمان و دیگر کوههای حساس و مهم کشور، گونهای بهرهبرداری ناپایدار و زیانمند برای اقتصاد ملی است. شایسته است که دولت آقای روحانی که دولتی با رویکرد زیستمحیطی است، با توجه به خواستهی مردم محلی و همهی طبیعتدوستان ایران در حمایت از کوه بهرآسمان، به صورتی قطعی فعالیتهای معدنی را در این منطقه متوقف و ممنوع سازد.