با توجه به اسنادی که در ارتباط با آیین مهر یا میترائیسم وجود دارد، می دانیم که این آیین یکی از مهمترین آئین های دوره ی باستان بوده است، آئینی که قبل از آیین زرتشت به وجود آمد و علاوه بر این که سراسر ایران را فرا گرفت، به وسیله سربازان رومی، که به جنگ ایرانیان آمده بودند به امپراتوری رم و سپس به سراسر اروپا رفت. میتراییسم حتی در طول قرن های دوم و سوم پس از میلاد در تمامی امپراتوری رم، شمال آفریقا، و بریتانیا وجود داشت، و تازه در اوایل قرن چهارم میلادی بود که مسیحیتی کاملاً درآمیخته با آئین میترا و الهام گرفته از آن، توسط امپراتور کنستانتین، دین رسمی شناخته شد و میترا جای و مشخصات خود را به مسیح داد. یلدای میترایی که شب تولد میترا بود به کریسمس تبدیل شد. دلایل مهمی هم برای این نظریه هست از جمله وجود نیایشگاه های میترایی در سراسر اروپا که از زیر برخی کلیساها بیرون آمده اند و یا آداب و رسم های کلیسایی که درست به شکل و برگرفته از میتراییسم است. در عین حال ،با این که پیشینیه درخت کاج در مراسم کریسمس را مربوط به قرن شانزدهم می دانند اما ما می دانیم که ایرانیان از هزاران سال پیش علاوه بر این که درخت و آب و خاک برایشان محترم بود، در جشن های خود، به خصوص در جشن های یلدا، یا میلاد و یا شب زایش خورشید درخت سرو یا کاجی را زینت می کردند و خانه ها و آتشکده هایشان را با آن با طراوات و زیبا می کردند.
به هر صورت در ارتباط با این رسم زیبای ایرانی پژوهشی ارزنده را که آقای مهدی فتوحی، پژوهشگر جوان و همراه خوب بنیاد میراث پاسارگاد در اختیارمان گذاشته اند، به عنوان هدیه ای یلدایی تقدیم به مردمان نیک و فرهنگ دوست سرزمین مان می کنیم. و همانگونه که در سال های قبل نیز گفته ایم، آرزو داریم که رسم تزیین سرو به شب یلداهای سرزمین مان بازگردد.
باشد که این رسم علاوه بر زیباتر کردن یلداهامان، توجه به محیط زیست را نیز در مردمان سرزمین مان بارور کند.
این پژوهش با ارزش را با عنوان « در سایه سار سرو ایرانی » در اینجا بخوانید.