میانکاله روزگار خوشی ندارد
نویسنده: ناهید محمدپور
وقتی که ببرهای بخت برگشته آمور سیبری سر از باغ وحش تهران درآوردند تا خاطره ببرهای از دست رفته مازندران را زنده کنند، احیای زیستگاه میانکاله بهانه یی برای آمدن ببرها از سوی مسوولان سازمان محیط زیست عنوان شد اما اینک نه تنها ببرها به میانکاله منتقل نشدند که مشاور معاونت محیط طبیعی سازمان محیط زیست از بی توجهی دولت به زیستگاه های بااهمیتی مثل میانکاله و خطر مرگ این اکوسیستم خبر می دهد.
با این حال به گفته رییس انجمن دیده بان میانکاله، رد تاثیر آلودگی صوتی، نوری و زباله صنعتی و شیمیایی در میانکاله دیده می شود که می تواند موجب به هم خوردن امنیت و کاهش مهاجرت گونه های نادر پرنده به این تالاب بین المللی باشد. شاید کمتر روزی باشد که خبری از وضع وخیم یکی از تالاب های کشور در رسانه ها نباشد اما غم انگیزترین اتفاق مربوط به تالابی است که با چشم انداز شگفت انگیز خود یک اکوسیستم کم نظیر در سطح جهانی به شمار می آید ولی آرام آرام به جرگه تالاب های در حال خطر می پیوندد. به گفته هوشنگ ضیایی، استاد دانشگاه و مشاور معاون حفاظت محیط زیست، اگرچه میانکاله لقب یکی از ذخایر باارزش کره زمین را با خود یدک می کشد اما این تالاب مانند طبیعت استان مازندران خیلی حال و روز خوشی ندارد. وی با بیان اینکه تالاب بین المللی میانکاله تنها زیستگاهی است که نسبت به سایر تالاب ها کمتر دچار آسیب شده است، می گوید: « طی این سال ها سازمان محیط زیست توانسته با چنگ و دندان این تالاب با ارزش را حفظ کند اما این روزها خطراتی آن را تهدید می کند که نگران کننده است.»
ضیایی می افزاید: « ویلاسازی و ساخت و سازها در اطراف این تالاب، تبدیل شدن بخشی از زمین های اطراف به کشاورزی، سدسازی و افزایش دامداری بی ضابطه از مواردی هستند که این تالاب را تهدید می کند.» وی با اشاره به اینکه بی اعتنایی به محیط زیست و منابع طبیعی کشور در سطح ملی صورت می گیرد، یادآور می شود: «بسیاری از طرح ها بدون کار کارشناسی شروع می شوند و حتی مجوز نیز دریافت می کنند آن وقت کارشناسان باید زمانی طولانی صرف کنند تا بتوانند مسوولان را مجاب کنند که اقدام شان به ضرر منابع طبیعی است تا بلکه جلوی فعالیت غیرعلمی شان گرفته شود.» این مسوول با ابراز تاسف از شرایط فعلی تالاب میانکاله خاطرنشان می کند: «اگر شرایط فعلی حاکم بر میانکاله به همین ترتیب ادامه یابد بزودی شاهد تخریب هایی می شویم که جبران آنها غیر ممکن است.»
اهمیت میانکاله
میانکاله، از سال 1348 در زمره مناطق چهارگانه حفاظت شده قرار گرفت و نخستین تالاب بین المللی ایران در جهان است که در سال 54 به عنوان مهم ترین تالاب ایران در فهرست برترین های کنوانسیون رامسر در ژنو به ثبت رسید که زیستگاه تعداد بی شماری از گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر بویژه پرندگان مهاجر آبزی محسوب می شود.
ضیایی با بیان اینکه میانکاله با دو اکوسیستم آبی و خشکی بیش از 68 هزار کیلومتر وسعت دارد، می گوید: «این تالاب به دلیل دارا بودن شرایط منحصر به فرد اکولوژیکی مامن بسیار مناسبی برای پرندگان مهاجر به شمار می رود بطوری که بسیاری از پرندگان که به هند یا سایر کشورها مهاجرت می کنند از این منطقه به عنوان استراحتگاه استفاده می کنند.» به گفته وی تخلفات زیادی در این منطقه صورت می گیرد، بطور مثال با آنکه این منطقه در حوزه مناطق حفاظت شده قرار دارد و شکار در آن ممنوع است اما گاهی صدای شلیک شکارچیان قطع نمی شود، از سوی دیگر صید بی رویه ماهی باعث کاهش ماهیان تالاب شده است، گاهی هم صدای اره موتوری از سوی متخلفان قطع درخت را براحتی می توان شنید.
مشاور معاون حفاظت محیط زیست طبیعی استان مازندران معتقد است مردم منطقه هنوز به ارزش های واقعی حیات وحش و گونه های گیاهی پی نبرده اند.
این مسوول می افزاید: «میانکاله تنها تالابی است که دارای آب شور، لب شور و شیرین است ضمن اینکه به عنوان محل پرورش ماهیان بسیار حایز اهمیت است بطوری که این تالاب 90 درصد ماهیان خاویار را در خود جای داده که هم از نظر اقتصادی و هم از نظر ژنتیکی بسیار با اهمیت هستند.» وی اشاره یی نیز به گونه های گیاهی و جانوری منطقه دارد و خاطرنشان می کند: «میانکاله از گونه های گیاهی زیادی برخوردار است اما آنچه که نسبت به سایر گونه های گیاهی اهمیت آن را بیشتر می کند وجود تنها بازماندگان انارترش وحشی است که فقط در میانکاله وجود دارد. ضمن اینکه پرنده های کمیابی همچون «دراژ» را می توان فقط در این منطقه یافت.» ضیایی تصریح می کند: « شبه جزیره میانکاله با برخورداری از امکانات کم نظیر طبیعی سرشار از جاذبه های الهی است که می تواند به عنوان یکی از مناطق مهم گردشگری نقش موثری در جذب گردشگر داخلی و خارجی ایفا کند اما گاهی طرح های توریستی، بی ضابطه انجام می شود که به مرور زمان می تواند آسیب های جبران ناپذیری به این منطقه وارد کند.» وی از وارد شدن ببر سیبری به میانکاله نیز خبر می دهد و می گوید: «بزودی چند قلاده ببر سیبری به این منطقه وارد می شود که این کار می تواند میانکاله را تا حدودی از آسیب های بیشتر حفظ کند.»
ضیایی در پاسخ به این سوال که چرا برخی از کارشناسان معتقدند انتقال ببر سیبریایی به زیستگاه میانکاله به مصلحت نیست، توضیح می دهد: «بررسی های زیادی در این مورد صورت گرفته بطوری که بر اساس گزارش دانشگاه آکسفورد و سایر دانشگاه های امریکا و طبق نظر IUCN (اداره بین المللی حفاظت از منابع طبیعی و حیات وحش) که روی DNA ببر سیبری انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که ببر ایرانی و ببر سیبری از یک نژاد هستند که حدود صد سال بین آنها فاصله افتاده است.» وی تاکید می کند: «هدف ما از آوردن ببر سیبری به میانکاله این نیست که چند قلاده ببر آورده و در این منطقه رها شود بلکه این حیوانات در محوطه یی به صورت نیمه اسارت نگهداری می شوند و مردم می توانند از درون ماشین از این حیوانات دیدن کنند که امیدواریم بزودی شاهد احیای این حیوانات کمیاب باشیم.» مشاور معاون حفاظت محیط زیست طبیعی استان مازندران معتقد است فرهنگسازی در زمینه چگونگی برخورد با منابع طبیعی و محیط زیست در ایران به درستی صورت نمی گیرد که لازم است مسوولان نگاه ویژه یی به این موضوع داشته باشند.
به گفته ضیایی هم اکنون سازمان حفاظت محیط زیست زیر فشار های زیادی قرار دارد که باید مردم و رسانه ها حمایت خود از این سازمان را بیشتر کنند.
میانکاله در حصار آلودگی
با وجود اهمیت بی نظیر میانکاله و اینکه از لحاظ تنوع پرندگان یگانه است اما هر از چند گاهی شنیدن احداث پالایشگاه و جاده در این منطقه لرزه به اندام دوستداران محیط زیست می اندازد. مسوول انجمن دیده بان میانکاله با بیان اینکه چند وقتی است اجرای پروژه های احداث جاده و پالایشگاه در میانکاله به حالت تعلیق درآمده است به «اعتماد» می گوید: «البته این موضوع به این معنی نیست که پرونده این طرح ها بسته شده است چرا که شنیده ها حاکی از آن است که جلسات زیادی برای از سر گیری این پروژه ها در حال برگزاری است.» حر منصوری ادامه می دهد: «طبق آخرین اخبار نمایندگان مجلس پیشنهاد احداث این پالایشگاه در قسمت جنوبی تر تالاب را داده اند که تاسیس این پالایشگاه در آن منطقه نیز می تواند همه دریای خزر را آلوده کند.» وی خاطرنشان می کند: «با وجود اهمیت بی نظیر تالاب میانکاله، دادن مجوز احداث جاده در مهم ترین قسمت تالاب و تاسیس پالایشگاه نگرانی های زیادی را در بین دوستداران محیط زیست ایجاد کرده بود که این نگرانی ها همچنان به قوت خود باقی است.» منصوری با بیان اینکه احداث جاده یی که میانکاله را به دو قسمت کند هم آلودگی را به منطقه می آورد و هم راه مردم را به پناهگاه حیات وحش می گشاید، می گوید: «رفتار برخی مسوولان در اصرار به انجام پروژه ها تعجب آور است چرا که بعد از قانع شدن از اینکه طرحی به منابع طبیعی آسیب می رساند پروژه دیگری را راه اندازی می کنند.» مسوول انجمن دیده بان میانکاله اشاره یی نیز به تبعات کشاورزی منطقه می کند و یادآور می شود: «شیب اراضی کشاورزی به سمت خلیج و تالاب در منطقه آثار منفی دارد زیرا کود و سموم آنها وارد تالاب می شود که این کار می تواند موجودات منطقه را مورد تهدید قرار دهد.» وی آلودگی صوتی منطقه را یکی دیگر از مشکلات منطقه می داند و می گوید: «آلودگی صوتی، نوری و مسائلی چون زباله صنعتی و انسانی زیادی در منطقه وجود دارد که این موضوع باعث به هم خوردن امنیت و کاهش مهاجرت گونه های نادر شده است.» منصوری تاکید می کند: «میانکاله یکی از زیستگاه های مهم و با ارزش پرندگان مهاجر آبزی و تعدادی پرندگان بومی است و هر گونه دستکاری می تواند آسیب های جبران ناپذیری به منطقه وارد کند.»
http://www.magiran.com/ppdf/3291/p0329122560121.pdf