طی سالهای گذشته تاکنون در چهار طرف حریم تالاب “بیشه دالان” بروجرد زهکش های متعددی توسط برخی دستگاهها و کشاورزان احداث شده که موجب خشک شدن 91 درصد این تالاب بزرگ شده است. حیات در روی زمین وابسته به آب است و تالابها، شریانهای حیاتی زیست کره محسوب می شوند. همچنین تالابها جزء پرتولیدترین محیط‌های طبیعی هستند به طوریکه این مناطق دارای فواید اقتصادی فراوانی از جمله تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و بویژه سیلاب هستند.
این در حالیست که تالابها جزو تهدید شونده‌ترین زیستگاه‌ها به‌شمار می‌روند که این موضوع به‌طور عمده ناشی از خشکاندن و تغییر کاربری، ایجاد آلودگی و برداشت بی‌رویه از گونه‌های زیستی تالابهاست.
مصارف آب تالاب برای کشاورزی، وارد شدن سموم کشاورزی و مواد زائد به تالابها، خشکسالی، صید و شکار بی‌رویه و فعالیت‌های کشاورزی در حریم تالابها از دیگر عواملی هستند که در نابودی این اکوسیستم‌های کم‌نظیر تاثیر دارند.
91 درصد تالاب بیشه دالان بروجرد از دست رفت
این در حالیست که استان لرستان با ظرفیتی بی نظیر در حوزه طبیعت گردی و صنعت اکوتوریسم دارای تالابهای متعددی است که هر کدام می توانند به عنوان فرصتی بی بدیل در این حوزه مورد توجه قرار گیرند.
بیشه دالان نام تالابی است در شهرستان بروجرد که نام محلی آن بیشه دالون است و مساحت عمومی آن – قبل از خشکانده شدن – حدود 913.5 هکتار برآورد شده‌است. این تالاب در زمان خود بزرگترین تالاب استان لرستان بوده است.
تالاب “بیشه دالان” از گذشته زیستگاه پرندگان مهاجر و گروههایی از پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران بومی بوده است.
این در حالیست که این تالاب بیشه دالان به دلیل استفاده بی رویه از اراضی و منابع آبی اطراف آن و نیز ورود فاضلاب های روستایی به درون آن، تعدد دستگاههای متولی و سهل انگاری آنان در حفاظت از تالاب، در سالهای اخیر مورد تهدید جدی قرار گرفته و وسعت آن در مقایسه با گذشته حدود 91 درصد کاهش یافته است.
تنها 80 هکتار از تالاب باقی ماند
رضا میرزائی کارشناس ارشد شرکت آب منطقه ای و عضو کارگروه مخاطرات زیست محیطی استان لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با تالاب بیشه دالان گفت: تالاب بیشه دالان در حدود 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر بروجرد و حدود 700 متری شمال روستای “چگنی کش” در دشت سیلاخور و در پلاک شماره 165 واقع شده است.
وی ادامه داد: مساحت این تالاب در گذشته معادل 913.5 هکتار بوده که در سالهای اخیر، به علت تصرف های غیر قانونی و تغییر کاربری اراضی توسط اهالی روستای همجوار و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی ، مساحت آن به 79.5 هکتار کاهش یافته است.
این کارشناس ارشد آب زیرزمینی اظهار داشت: با توجه به شرایط زمین شناسی و توپوگرافی منطقه، شیب آبی به گونه ای است که جهت جریان های زیرسطحی از بخش های جنوبی و غربی به سمت تالاب بوده و این ویژگی سبب شده که سطح آب زیرزمینی اراضی تالاب و محدوده آن بالاست، بطوریکه در فصول بارندگی به باتلاق تبدیل می شود.
میرزایی بیان داشت: بررسی وضعیت منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت سیلاخور که تالاب بیشه دالان متأثر از آن است نشان می دهد که سطح ایستابی آب زیرزمینی دشت سیلاخور در پایان سال آبی 91-90 نسبت به دوره مشابه سال قبل 1.06 متر و نسبت به دوره مشابه 9 سال قبل 2.26 متر افت داشته است.
زهکش ها قلب تالاب بیشه دالان را نشانه گرفته است
این کارشناس ارشد آب های زیرزمینی عنوان کرد: همچنین متوسط آبدهی رودخانه سیلاخور در سال آبی 91-90 معادل 2.87 متر مکعب در ثانیه بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل که برابر 3.73 متر مکعب در ثانیه بوده 23 درصد کاهش و نسبت به آمار بلند مدت که 5.42 متر مکعب در ثانیه بوده 47 درصد کاهش نشان می دهد.
میرزایی در خصوص علت کاهش آب تالاب بیشه دالان گفت: علاوه بر تأثیر سوء خشکسالیها، طی سالهای گذشته تاکنون در چهار طرف حریم تالاب و حتی در داخل تالاب زهکش های متعددی توسط برخی دستگاههای اجرایی و کشاورزان منطقه بدون مطالعه احداث شده که باعث پایین آمدن سطح آب زیرزمینی و تخلیه آب تالاب به داخل رودخانه سیلاخور می شود.
میرزایی با اشاره به اینکه تعدادی از زهکش ها در سال جاری مجدد لایروبی و عمیق شده اند، بیان داشت: زهکش ها قلب تالاب بیشه دالان را نشانه گرفته و عصاره حیات را از پیکره تالاب می مکند و در صورت ادامه این روند در آینده به مرگ تالاب می انجامد.
فاضلاب روستاها نفس تالاب را گرفت
میرزائی ادامه داد: همچنین به علت ورود فاضلاب های روستایی، مواد زائد و سموم کشاورزی ناشی از فعالیت های کشاورزی در مجاورت تالاب، آب آن آلوده و رنگ آن کدر شده است.
وی در خصوص راههای علاج بخشی به منظور بهبود وضعیت تالاب گفت: اراضی تصرفی و واگذار شده تالاب برای کشت برنج و صیفی که نیاز آبی آنها بسیار بالاست از آب تالاب و زهکش های حریم آن استفاده می شود که این وضعیت موجب می شود در فصل آبیاری که بارندگی هم نداریم آسیب جدی به تالاب وارد و بخش زیادی از مساحت آن خشک شود.
این کارشناس منایع آب ادامه داد: لذا یکی از راههای علاج بخشی، تغییر الگوی کشت از برنج کاری و صیفی کاری به باغداری و همچنین تغییر شیوه آبیاری از سنتی به قطره ای است که با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و جلب مشارکت کشاورزان محدوده تالاب امکان پذیر است.
برای احیای بیشه دالان چه باید کرد؟!
وی افزود: باید حریم تالاب و شعاع تأثیر آن تعیین شود و از حفر هر گونه چاه یا زهکش و برداشت آب از حریم آن ممانعت به عمل آید و زهکش های احداثی قدیمی نیز پر و مسدود و از لایروبی آنها در آینده نیز جلوگیری شود.
میرزائی بیان داشت: جمع آوری روانابهای سطحی ارتفاعات جنوبی منطقه در فصول بارندگی و هدایت و انتقال آنها بطور ثقلی به تالاب، می تواند بخشی از کمبود آب آن را تأمین کند.
عضو کارگروه مخاطرات زیست محیطی استان ادامه داد: لازم است با مطالعه و اقدامات دقیق کارشناسی، راههای علاج بخشی ارائه و با تأمین منابع مالی این راهکارها عملی شود تا باقیمانده تالاب حفظ شود.
میرزایی تصریح کرد: با این تفاسیر مناسب ترین گزینه این است که همه راهکارهای علاج بخشی و تأمین آب تالاب در قالب یک برنامه مطالعاتی انجام پذیرد.
مشاور مدیر عامل شرکت آب منطقه ای لرستان در خصوص تأثیر سد مخزنی آبسرده که در ارتفاعات جنوبی تالاب بیشه دالان در حال احداث است اظهار داشت: با توجه به ساختار زمین شناسی، مورفولوژی و شیب عمومی منطقه و ارتفاعات و اراضی مخزن سد و پایین دست ساختگاه در صورت تکمیل و آبگیری می تواند در تغذیه و تقویت سفره های زیرزمینی منطقه و بخش های جنوبی تالاب بیشه دالان مؤثر باشد.
وی یادآور شد: همچنین موضوع تخصیص آب از سد مخزنی آبسرده برای تأمین بخشی از کمبود آب تالاب در صورت داشتن آب مازاد قابل طرح و پیگیری است.«منبع: خبرگزاري مهر»