نغمه مبرقعی
استاديار پژوهشکده علوم محيطی دانشگاه شهيد بهشتی
غلامعلی شرزه‌ای
دانشيار گروه اقتصاد اجتماعی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران
مجيد مخدوم
استاد دانشكده منابع طبيعی دانشگاه تهران
احمدرضا ياوری
داتشيار گروه برنامه‌ريزی و مديريت، دانشكده محيط زيست، دانشگاه تهران
حميدرضا جعفری
دانشيار گروه برنامه‌ريزی و مديريت، دانشكده محيط زيست، دانشگاه تهران
چکیده
جنگلها فراهم‌كننده خدمات اکوسيستمی مهمی هستند که اغلب بازاری برای تعيين ارزش اين خدمات وجود ندارد. در ميان خدمات غير بازاری ارائه شده به وسيله اکوسيستم‌هاي جنگلی، خدمت تنظيم گازهای اتمسفری و به‌ويژه جذب و ذخيره‌سازي دی‌اکسيدکربن از اهميت ويژه‌ای
برخوردار است، زيرا گياهان با جذب دی‌اکسيدکربن و استفاده از آن در فرايند
فتوسنتز، علاوه بر توليد زيست توده گياهی و رهاسازی اکسيژن،
يکی از مهمترين ذخيره‌گاه‌های کربن در زمين به شمار آمده و نقش مؤثری در
کاهش آثار ناشی از پديده گلخانه‌ای دارند. نکته قابل توجه در اين رابطه آن است که تفاوت موجود در ميزان تراکم زيست توده گياهی، وضعيت توپوگرافيک منطقه، نوع گونه‌ها و ميزان رويش در هکتار موجب شده تا جذب دی‌اکسيدکربن در مناطق جنگلی به گونه‌ای غيرهمگن صورت پذيرفته و از توزيع مکانی يکسانی برخوردار نباشد. ناديده
پنداشتن اين تفاوتها و انجام برآوردهای ميانگين از ارزش اين خدمت می‌تواند
منجر به بروز خطا در محاسبات و بالطبع برنامه‌ريزی‌های مبتنی بر آنها شود. در اين مطالعه، الگويی برای دستيابی به توزيع مکانی ارزش خدمت اکوسيستمی جذب دی‌اکسيد کربن توسط درختان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايی ارائه شده است. در اين روش با استفاده از تيپ جنگل، نوع گونه‌ها، ميزان تراکم پوشش گياهی و ميزان رويش
سالانه در هکتار ابتدا نقشه ميزان رويش سالانه در هکتار تهيه شده و سپس با
استفاده از رابطه ميان ميزان توليد زيست توده گياهی و ميزان جذب دی‌اکسيدکربن نقشه ميزان دی‌اکسيدکربن جذب‌شده توسط اکوسيستم جنگلی تدوين می‌شود. در ادامه به منظور ارزشگذاری اين خدمت اکوسيستمی از روش هزينه جايگزين که يکی از روش‌های مبتنی بر هزينه در اقتصاد محيط زيست محسوب می‌شود، استفاده شده و بدين ترتيب دستيابی به نقشه توزيع مکانی ارزش جذب دی‌اكسيدکربن توسط درختان جنگلی ميسر شده است. نتايج اين تحقيق نشان می‌دهد عرصه ۲۰۵۸۲ هکتاری از منطقه مورد مطالعه، سالانه از ارزشی بالغ بر ۸۰ ميليارد ريال در رابطه با جذب گاز دی‌اکسيد کربن برخوردار است.