به گزارش ایسنا، داستان تهیه‌ی طرحی مصوب برای این بافت تاریخی که بعضا برخی از مسوولان شهری مشهد از آن به عنوان بافت فرسوده نیز یاد می‌کردند، به‌طور رسمی از هشتم دی ماه ۱۳۹۳ آغاز شد، زمانی‌که در مصوبه‌ای شورای‌عالی شهرسازی و معماری بر ضرورت بازنگری در طرح بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) تاکید داشت، مصوبه‌ای که قدم‌های مختلفی برای به سرانجام رساندن طرح بازنگری بافت پیرامون حرم مطهر و بافت تاریخی آن برداشت.
بعد از پیگیری‌هایی که تا یک سال بعد از تصویب آن مصوبه انجام شدند، با برگزاری نشست ستاد راهبردی بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، مصوبات هفت‌گانه‌ای برای بافت پیرامون حرم امام‌رضا (ع) تصویب شدند.
«حفاظت از ارزش‌های ملموس و معنوی»، «کاهش حجم مداخله مستقیم و تقویت نقش و سهم ساکنان و مالکان و همچنین بخش خصوصی»، «ارتقای کیفیت ساخت و ساز و توجه به هویت مکان»، «کارآمدسازی نظام حمل و نقل و یکپارچه‌سازی شبکه برون و درون شهری»، «پیوند همه جانبه بافت پیرامون حرم مطهر و شهر»، «ارتقای شاخص‌های زیست محیطی به ویژه فضای سبز» و «ارتقا و توسعه فضاهای عمومی، زیرساخت‌های شهری و تجهیز قلمرو عمومی» هفت محور به تصویب رسیده این طرح اعلام شدند.
از سوی دیگر در این بین اظهار نظرهای مختلفی نیز توسط کارشناسان مختلف مطرح می‌شدند، مانند اعتراض حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسین حسین‌زاده بحرینی – عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی – که تاکید کرده بود «ما منطقه اطراف حرم امام رضا (ع) را سلب هویت کرده‌ایم، به طوری که منطقه تاریخی در نزدیکی حرم امام رضا (ع) به یک منطقه توریستی بی‌هویت تبدیل شده که این بزرگترین خطر است. »
یا محمدسعید ایزدی که تیر ۱۳۹۵ و در زمانی که هنوز معاون وزیر راه و شهرسازی بود، خبر داد «برنامه تجدیدنظر در طرح محدوده بافت پیرامون حرم مطهر رضوی در چارچوب مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تهیه شده است. طرحی با رویکرد حفاظت از بافت تاریخی، ارتقای کیفیت ساخت و ساز، افزایش نقش ساکنان و هم پیوندی با شهر تجدیدنظر می‌شود.»
حالا، در میانِ صحبت‌هایی که گاها توسط متولیان راه و شهرسازی استان خراسان رضوی یا وزارت راه و شهرسازی مطرح می‌شود، نیز به این نکته تاکید می‌شود؛ یعنی «حفظ ساکنان محلی به عنوان ارکان هویت بخش به بافت برای ما بسیار مهم بوده است. در این طرح سعی شده تا زمینه برای حضور ساکنین و بقای اجتماعی آنان فراهم شود. همچنین تلاش شده تا زمینه‌های حضور ساکنین تقویت شده و خدمات برای آن‌ها در نظر گرفته شود و از خالی شدن بافت و از بین رفتن جمعیت ساکن خودداری شود و زمینه نوسازی توسط خود ساکنین فراهم شود.»
اما این تاکید در موارد دیگر نیز مطرح شدند؛ قدرت‌الله ابک – مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی – ۲۴ بهمن امسال اعلام کرد: «پس از گذشت ٢۵سال از آغاز طرح توسعه بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام و به منظور حفظ شأن و جایگاه حرم مطهر در سیمای شهری محدوده، از انتهای سال گذشته بازنگری طرح با هدایت وزارت راه‌وشهرسازی در قالب “طرح ویژه تفصیلی” در دستور کار قرار گرفت»
دو روز بعد بهاره بزرگمهر – معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی – خبر داد که «حتما تا قبل از پایان سال، تصویب طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم را در شورای عالی شهرسازی و معماری خواهیم داشت. حفظ ساکنان محلی به عنوان ارکان هویت بخش به بافت برای ما بسیار مهم بوده است. در این طرح سعی شده تا زمینه برای حضور ساکنین و بقای اجتماعی آنان فراهم شود. همچنین تلاش شده تا زمینه‌های حضور ساکنین تقویت شده و خدمات برای آن‌ها در نظر گرفته شود.
۲۷ بهمن نیز محمدرضا حیدری – رییس شورای اسلامی شهر مشهد – در صدوبیست‌ویکمین جلسه علنی پنجمین دوره شورای شهر مشهد، با اشاره به اینکه در مورد طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم اطلاعاتی در اختیار شورا و شهرداری قرار نگرفته و فقط گزارش‌هایی توسط مشاور طرح تفصیلی به صورت خلاصه به ما ارائه شده، اعلام کرد: «همچنان نگرانی ما در خصوص طرح اطراف حرم و تحقق‌پذیری آن ادامه دارد و دغدغه شورای پنجم در طول این چند سال خدمت، جز این نبوده است. با توجه به پیگیری‌های لازم توسط شورای شهر، به ویژه کمیته نظارتی کمسیون شهرسازی و معماری، برخی از دغدغه‌های جدی و مهم که بر آن اصرار داشتیم، در مصوبه کمیسیون لحاظ شد اما همچنان نکات مبهم و دغدغه‌ها بر قوت خود باقی است.»
اما پس از آن در یکم اسفند محمدرضا کلائی – شهردار مشهد – با تاکید بر اینکه طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم طرح کاملا قابل دفاع است، گفت: «من به عنوان عضو کمیسیون ماده پنج و شهردار مشهد، مشخصا معتقدم که طرح اخیری که به تصویب رسیده، تمام دغدغه‌های موجود را در نظر گرفته است.»
تا اینکه سرانجام در بیست و دومین نشست شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران اعلام شد که «طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) در جلسه روز دوشنبه یازدهم اسفندِ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب اعضا رسید.»
اکنون بر اساس این مصوبه تاکید شده است که «در راستای اجرای بند ۴ مصوبه ۱۹ خرداد ۱۳۹۹ شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، موضوع لزوم تهیه طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع)، با عنایت به جلسات متعدد بررسی طرح در دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری و نظر به تأیید طرح مذکور در جلسه مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۳ کمیسیون ماده پنج شهر مشهد، طرح در جلسات مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲ و ۱۳۹۹/۱۲/۶ کمیته فنی این شورا بررسی و به جلسه بیست و دوم شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه شد.
این طرح حاصل جلسات متعدد استانی، با حضور تمام دستگاه‌های ذی‌ربط بوده که نهایتاً با اقناع و اجماع کلیه اعضاء کمیسیون ماده پنج (استاندار خراسان رضوی، شهردار مشهد، مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی، مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی) و همکاری مستمر آستان قدس رضوی، در تاریخ ۹۹/۱۱/۲۳ به تایید کمیسیون ماده پنج رسید و با نظر موافق به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ارائه شد. در جلسه بیست و دوم شورای‌عالی نیز پس از ارائه طرح، نقطه‌نظرات اعضا شورای‌عالی شهرسازی و معماری در خصوص طرح تهیه شده مطرح و در نهایت، طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر، با تایید مفاد صورت‌جلسه کمیسیون ماده پنج، به تصویب شورای‌عالی شهرسازی و معماری رسید.
با توجه به شأن و جایگاه منحصر به‌فرد بافت شهری پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) و مقیاس فراملی آن به عنوان یکی از کانون‌ها و مقاصد مهم جریان‌های مذهبی و فرهنگی جهان اسلام و ارزش‌های معنوی، فرهنگی و تاریخی موجود در بافت، طرح ویژه ارائه شده، گامی مورد تأیید در فرآیند بازنگری بنیادین اقدامات در بافت پیرامون حرم مطهر بوده و ضروری است، اقدامات در راستای اعاده هویت معنوی، فرهنگی و تاریخی بافت پیرامون حرم مطهر و استیفای حقوق عمومی ادامه یابد.
پهنه‌بندی حرایم زیارت و همپیوندی حرم با شهر (ایده حرمشهر) بر اساس الگوی ساختاری تار و پود، تسهیل و ترغیب استمرار سکونت پایدار مجاوران در محدوده از طریق ارتقای کیفیت اجتماعی فضا، ارتقاء خدمات عمومی و ارائه ضوابط و مقررات متناسب به منظور نوسازی بافت توسط ساکنان؛ تقویت زمینه‌های حضور و اقامت طیف متنوع اقتصادی، اجتماعی زائران در محدوده پیرامون حرم؛ دسترس‌پذیری و تحرک مناسب و کنترل شده برای بافت (مجاوران و زائران) با اولویت پیاده‌مداری و توجه به مراتب تشرف از جمله اصول و سیاست‌های بنیادین طرح ویژه به مثابه خطوط هدایت کننده این طرح است که در تمام فرآیند تدوین تا اجرا، باید مورد توجه همه نهادهای ذی‌ربط قرار گیرد.»
هر چند نباید فراموش کرد که داستان طرح تفصیلی وطرح جامع شهر مشهد و حفاظت از بافت تاریخی اطراف حرم از سال‌ها قبل‌تر از تصویب نخستین مصوبه‌ها در بین مدیریت شهری مشهد مطرح بوده است؛ ۲۷ مرداد ۱۳۹۴ وفا ثابتی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی پیرامون حرم مطهر امام‌رضا(ع) در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار داده بود، به این نکته اشاره داشت؛ پس از گذشت ۶ سال از تصویب آخرین تغییرات و اصلاحات طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران ۲۹ تیر سال گذشته توسط پیروز حناچی، دبیر شورا و معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی به علیرضا رشیدیان استاندار خراسان رضوی ابلاغ شد. مصوبه‌ای که نشان دهنده نگرانی و دغدغه‌ای اساسی درباره‌ی بافت مرکزی مشهد به ویژه محدوده‌ی پیرامون حرم مطهر حضرت رضا (ع) است.
با توجه به مفاد این مصوبه، به نظر می‌رسد تصویب و اجرای طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) پاسخ مناسب و قابل قبولی برای این محدوده نبوده است، چون نه تنها مشکلات و نیازهای اساسی زائران و مجاوران بارگاه ثامن‌الحجج (ع) برطرف نشده، بلکه حیات فرهنگی و اجتماعی مرکز شهر مشهد به مخاطره‌ی جدی افتاده است.»
انتهای پیام