حمید فدایی در گفت و گو با ایسنا و در خصوص روند تهیه اطلس گلسنگها، گفت: این پروژه کاری مشترک محسوب می‌شود که از سال ۱۳۸۳ و با همراهی آقای دکتر سهرابی، آغاز شده و طی این سال‌ها پروژه‌ای بسیار دشوار اما لذتبخش، انجام شده است.
او با بیان اینکه با توجه به گونه‌های مختلف گلسنگ و رفتارهای متفاوت هر گونه، زدودن و مقابله با این عامل آسیب‌زا در مجموعه‌های تاریخی متفاوت است، گفت: با در نظر گرفتن اهمیت زدودن و پاکسازی گلسنگها در مجموعه تخت جمشید، ابتدا باید نسبت به گونه‌های مختلف آن، شناخت پیدا می‌کردیم و این فرایند شناخت هم طی سالهای ۸۳ تاکنون ادامه داشته و منجر به شناخت حدود ۱۵۰ گونه شده است.
فدایی با تاکید براینکه کار بزرگ و ماندگاری توسط دکتر سهرابی و تیم کارشناس همراه او در شناسایی گلسنگها انجام شده است، در خصوص طرح تهیه اطلس گلسنگها گفت: بعضی از این گلسنگها تاثیر مخربی داشتند و بعضی هم اثر کمتری برجا گذاشته‌اند؛ لذا از همان ابتدا فکر کردیم که این مطالعات را زمینه‌ای برای تهیه یک اطلس قرار داد. البته مطالعات در تخت جمشید و پاسارگاد انجام و زمینه این مهم فراهم شد.
سرپرست پایگاه میراث جهانی تخت جمشید گفت: به یاری خدا در همین ماه‌های گذشته ماکت اولیه یعنی گزارش کاملی از شناسایی گلسنگها نهایی شد و ما نیز تلاش می‌کنیم که با کمک پژوهشگر این طرح، آن گزارش را در قالب یک ماکت کتاب علمی، آماده کنیم. اما فرآیند تبدیل یک گزارش به ماکت یک کتاب، نیازمند آنست که ویژگی‌های کتاب برای آن فراهم شود.
فدایی اضافه کرد: این پروژه اکنون از بابت چگونگی ارائه محتوا در قالب تصاویر خوب و نقشه‌هایی با کیفیت در حال انجام است، این مرحله که نهایی شود بقیه مسائل مربوط به چاپ خواهد بود؛ ما امیدوار هستیم که بخش عمده‌ای از کار در ماه‌های پیش رو تا پایان سال انجام و یک ماکت کتاب علمی خوب، آماده شود و پس از طی سطوح علمی و بحث‌های گرافیکی، تا پایان سال بخش مهمی از کار نهایی شده باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا محتوای اطلس گلسنگ‌های تخت جمشید و پاسارگاد الان آماده شده است؟، گفت: محتوا با مفهوم شناسایی آنها بله، شناخت نسبت به انواع گلسنگ ها شامل مخرب، کم خطر یا بی خطر، که با الگوهای استاندارد آن مطابقت داده شده است؛ حتی به نظر می‌رسد گلسنگی هم بوده که برای اولین‌بار در تخت‌جمشید شناسایی شده است؛ به این معنا که یک گونه جدید به دنیا معرفی می‌شود؛ لذا پروژه تهیه اطلس گلسنگ با چنین ویژگی محتوای علمی، آماده است.
فدایی در پاسخ به این سئوال که آیا تهیه اطلس گلسنگها به معنی ارائه راهکارهای علمی برای نجات میراثی نظیر تخت جمشید از آسیب این آفت‌ها است؟ گفت: فرض کنید ما در جنگی قرار داریم که بدون داشتن شناخت دقیق از دشمن و امکاناتش نمی‌توان برنده آن بود، باید ابتدا شناخت کافی پیدا کرد و بعد برای مقابله نسخه پیچید؛ این در مورد گلسنگها مصداق دارد.
او ادامه داد: این موضوع در سراسر جهان مورد بحث است، اگر ما هم این راه دراز را نپیموده بودیم، اکنون نسبت به مشکل کور بودیم و نمی‌توانستیم تشخیص دهیم که تمرکز باید روی کدام گونه گلسنگ باشد، با چه ابزار و چه روشی گلسنگ را حذف یا کنترل کنیم؛ این را باید توجه داشت که در موضوع گلسنگ و تکثیر آنها ما با یک موضوع و مبحث زیست محیطی روبرو هستیم. اکنون به همت کارشناسان و متخصصان این شناخت حاصل شده و البته که این نیمی از راه است و هنوز نیمه دوم که اتفاقا، دست کمی از نیمه اول ندارد، را انجام نداده‌ایم.
فدایی با تاکید براینکه دغدغه طرفداران و دوستداران میراث فرهنگی به جا بوده است، گفت: این درست بودن دغدغه بدان معنی نیست که بنایی که ۲۵۰۰ سال با چنین شرایطی جلو آمده، طی ۱۰ یا ۱۵ سال مشکلش حل و به شکل کامل رفع شود، بارها گفته‌ایم که اجازه دهید کار مطالعات با دقت تمام کامل شود؛ ما آهسته و پیوسته و با شناخت دقیق مسیر پیش رو و با شناخت مسائل، پیش برویم.
مواجهه با میراث جهانی نیازمند فکر و کار جهانی است
او در پاسخ این پرسش که آیا اکنون و با عنایت به شناخت علمی نسبت به مشکل گلسنگها، مانع دیگری برای زدودن این آفت از آثار تاریخی خصوصا میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد وجود دارد؟ گفت: توجه داشته باشیم که ما با یک میراث جهانی روبرو هستیم، آن هم میراثی که سنگی و صخره‌ای است و همیشه سنگ میزبانی خوب برای گلسنگ محسوب می‌شود؛ جهانی بودن یک بنا، به تنها یک محدودیت برای انجام هر کاری است، حال اگر بخواهیم کار را برای حفاظت و درمان پیش ببریم قطعا باید آزمایشگاهی در همین مقیاس داشته باشیم آنهم نه روی میراث جهانی؛ آنوقت و پس از ارزیابی دقیق، به شکل محدود عمل کرده و نتایج آن را در آزمایشگاه یا در محدوده پایلوت و میدانی بستر سنگ معمولی، نه سنگ تاریخی، ببینیم. پس از آن بررسی کنیم که آیا همین نتایج را در سنگ و سنگ نگاره‌های تاریخی هم خواهیم گرفت. موضوع اصلی در بخش درمان اینست که مقیاس‌ها را رعایت کرده و بی گدار به آب نزنیم.
بضاعت اندک در متخصصان گلسنگ شناسی
فدایی در پاسخ به اینکه آیا متخصصان داخلی توانایی انجام کامل پروژه را دارند یا باید از متخصصان خارجی نیز بهره بگیریم؟ گفت: بار دیگر این موضوع را باید متذکر شوم که ما با یک میراث جهانی سر و کار داریم که حل مشکلاتش هم راه حل‌های جهانی را می‌طلبد؛ ما به این موضوع اعتقاد داریم، کما اینکه در مراحل شناخت و مطالعات هم از اساتید گلسنگ شناسی، به واسطه ارتباطاتی که با دانشگاه‌های جهان داشتیم، بهره بردیم.
او ادامه داد: تخصص گلسنگ شناسی مثل تخصص هایی همچون باستان شناسی یا حفاظت نیست که تعداد زیادی متخصص در کشور آموزش داده باشیم، یا جامعه دانشگاهی تعداد زیادی گلسنگ شناس تحویل جامعه داده باشند، ما در این زمینه بضاعتمان کم است اما خوشبختانه همان چند نفری هم که روی این موضوع تمرکز دارند، که سرآمد آنها هم جناب دکتر سهرابی‌ست، از دانش بسیار بالا و وسیعی برخوردارند؛ این‌ها تحصیل کرده هستند و تمام دغدغه شان برای سال‌ها روی بحث گلسنگ متمرکز بوده است.
فدایی خاطرنشان کرد: برای این مهم همچنان نباید راه اشتباه برویم، اینکه بتوانیم در موضوع آزمایشگاه و امکانات آزمایشگاهی از خارج کشور کمک بگیریم، یا در بحث درمان از دانش افرادیکه قبل از این در نقاط مختلف جهان نتایج خوبی در کنترل گلسنگها کسب کرده‌اند استفاده کنیم؛ اینکه از مقالات منتشر شده توسط اساتید خارجی پیرامون این موضوع بهره ببریم، همه مد نظر قرار دارد، البته در مرحله شناخت ارتباط خوبی با دانشگاه‌های جهان برقرار شد که در مرحله راهکار درمانی هم می‌تواند ادامه داشته باشد.
لزوم حفاظت از پلکان شرقی کاخ آپادانا
وی در خصوص نگرانی‌ها برای اقدامی سریع در مورد دیوار شمالی کاخ آپادانا که بیشترین آسیب را از گلسنگها دیده است، نیز گفت: علت اینکه چنین مطلبی در مورد کاخ آپادانا مطرح می‌شود انست که ما یک پلکان شرقی و یک پلکان شمالی در این بنا داریم، بخش شرقی همانی‌ست که سقفی دارد و حداقل در این چند دهه که از ایجاد این پوشش سقفی می‌گذرد، شاهد کمترین تاثیر فرساینده گلسنگها بوده‌ایم، حال اگر بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که موضوع در مورد پلکان شمالی ۳۶۰ درجه با پلکان شرقی تفاوت دارد، بنابراین دغدغه این بوده که چه تدبیری می‌توان برای حفاظت از این بخش اندیشید و اجرا کرد.
فدایی خاطرنشان کرد: اینگونه نیست که کل آسیب‌ها در بخش شمالی ناشی از گلسنگ باشد، طبعا گلسنگ جایی رشد می‌کند که رطوبت بیشترین تاثیر را دارد و آن رطوبت سایر مسائل فرسایشی و انحلالی را هم زمینه‌ساز خواهد بود؛ مطلب اینکه جمیع عوامل مختلف باعث فرسوده‌تر شدن بخش شمالی کاخ آپادانا شده که یکی هم تجمع و تراکم بیشتر گلسنگها است. آقای دکتر سهرابی چون همه مسائل را از منظر گلسنگ می‌بیند و متخصص این موضوع هست، یکی از پیشنهادهای ایشان ایجاد سقف در پلکان شمالی، به موازات اقدامات درمانی است؛ کما اینکه اجرای روش‌های سبز مبتنی بر محیط زیست هم به نوعی اقدامات کنترلی است یعنی اگر ما رطوبت را از محیط بگیریم، گلسنگ محیط را رها می‌کند.
او در عین حال گفت: اما اجرای این سقف ها با محدودیت هایی مواجه است، یعنی اینکه شرایط به مثابه سه دهه قبل نیست که ما بتوانیم سقفی به بزرگی سقف ایجاد شده در ناحیه شرقی، اجرا کنیم از طرفی سقف‌های موقت هم باید توجیه داشته باشد؛ یعنی اینکه اگر قصد اجرای یک سقف در مقیاس کوچک را داشته باشیم باید کار از یک منطق پیروی کند. یکی از موضوعات پیگیری شده با هم اندیشی آقای دکتر سهرابی، همین بود که ایشان اطلاعات علمی را در اختیار ما بگذارند تا در شورای تصمیم گیری مطرح شود؛ توجه داشته باشیم که اینجا موضوع منظر تخت جمشید است و ایجاد سقف هم این منظر را مخدوش خواهد کرد.
فدایی با یادآوری اینکه اطلاعات علمی می‌تواند در پذیرش شورای راهبردی برای ایجاد سقف در محدوده پلکان شرقی آپادانا، تاثیرگذار باشد. گفت: ما این موضوع را به زودی در شورای راهبردی مطرح خواهیم کرد تا تصمیم گیری نهایی انجام شود. پذیرفتن این اقدام از سوی شورای راهبردی اهمیت بسیار زیادی دارد و موضوع بسیار مهمی است.
مسئله اصلی دانش و اعتقاد قلبی است نه مسائل مالی
سرپرست میراث جهانی تخت جمشید در خصوص مسائل و دغدغه‌های تامین منابع مالی نیز گفت: نه اینکه مشکل مالی نداشته باشیم اما اعتقاد قلبی من اینست که مشکلات دانشی ما بیش از مشکلات مالی است، چون اگر طرح جامع داشته باشیم، هر زمان که اعتبار تامین شود می‌توان طرح را اجرا کرد، اما اگر مطالعه، ایده و دیدی نسبت به لزوم انجام بعضی کارها؛ یعنی اعتقاد قلبی، نداشته باشیم، هر زمان هم که پول باشد، عملا کاری را نمی‌توان انجام داد.
وی در پاسخ به این سئوال که آیا اکنون نیاز به متخصصین خاص یا منابع مالی وجود دارد که امکان تامینش فراهم نباشد؟ گفت: ما در خصوص لزوم اجرای پوشش دید نداشتیم اما الان با شناختی که نسبت به تاثیر گلسنگ ها کسب کردیم به این اعتقاد رسیدیم که باید سقف اجرا شود؛ در مرحله بعد باید مسائل فنی اجرای بخش‌های مختلف را مد نظر داشت؛ اگر دانش ما در مورد چگونگی اجرا هم کامل شود، یعنی به یک طراحی خوب برسیم، ۹۰ درصد راه را رفته‌ایم و بودجه ۱۰ درصد کار است.
فدایی با تاکید براینکه اگر دانش لازم موجود باشد بقیه مسائل نیز حل خواهد شد، گفت: همانطور که در سالهای قبل هم تا اندازه‌ای بودجه داشتیم ولی چون طرح و اعتقاد و دانش نسبت به اینکه آیا چنین اقداماتی لازم است، نداشتیم یا اینکه نمیدانستیم انجام این اقدام تا چه حد ضرورت دارد یا جزئیات آن چگونه باید باشد، از بودجه‌ها استفاده نکردیم؛ در کل مشکلات مالی در همه زمینه ها وجود دارد اما مشکلات مالی نسبت به دیگر مسائل کمرنگ‌تر است.
انتهای پیام