قهقرا ی محیط زیست ایران
بررسی های جهانی نشان داده است که محیط زیست و اکو توریسم یکی از مهمترین منابع اقتصادی در کشور های دارای تنوع از لحاظ زیست محیطی است.در کشور ما بحث درآمد زا کردن محیط زیست با لحاظ نمودن توسعه پایدار هیچگاه مورد توجه مسئولین کشور قرار نگرفته است.
در گزارش اخیر صندوق حفاظت از حیات وحش كانادا ـWWF ـ فهرست ۱۰ رودخانه كه بیشتر از سایر رودخانه ها در معرض خشكسالی قرار دارند، ذكر شده است .به دلیل اینکه کشور کانادا درآمد سرشاری از رودخانه ها و طبیعت خود کسب می نماید از این رو حساسیت بسیار بالایی بر روی منابع طبیعی خود دارد.برخی مردم از سراسر جهان فقط برای دیدن مهاجرت و تخم ریزی ماهیان آزاد از سالها قبل نوبت می گیرند که به منطقه بیایند.و اینچنین است که محیط زیست و جذب اکو توریسم کانادا در حد نفت در کشور ما درآمد زایی دارد.آنهم در چهار فصل از سال.متاسفانه وابستگی کشورما به نفت ما را از اقتصاد محیط زیست غافل نموده است.اقتصادی که منافعش کمتر از فروش نفت نیست.به طور مثال به برخی درآمد های هنگفت از منابع طبیعی کشور کانادا اشاره مینمائیم.
اگر به برخی مکان های طبیعی دنیا که از نظر اقتصادی دارای اهمیت بسزایی هستند اشاره ای داشته باشیم ، مناطقی که مردم برای رسید به آنجا حاضرند هرگونه هزینه ای را متقبل بشوند مثل مناطق طبیعی در ایالات متحده امریکا،کانادا ، روسیه،آفریقا ،و برخی نقاط آمریکای جنوبی .
رودخانه های مکنزی،بریتیش کلمبیا بهشت صیادان ماهی است،گراند کانیون، ،نشنال پارک تانزانیا،آبشار نیاگارا و آبشار آنجل ، قله کلیمانجارو در تانزانیا و منطقه هیما لایا و... همه از مکان های طبیعی هستند که با حفظ و حراست دقیق و علمی برای دیدن آنها باید در نوبت باشید.در حالی که بیخ گوش مسئولین کشور در حاشیه رودخانه های کرج و جاجرود و برغان بوی تعفن زباله و صید غیر مجاز و تصرف های حریم بستر رودخانه حرفی را برای گفتن نگذاشته است.جذب توریسم پیش کش.!!رودخانه جاجرود در چند کیلو متری پایتخت به علت تراکم آلودگی و تصرف حریم و بستر و صید غیر مجازو قطع درختان از صفحه زیست محیطی کشور حذف شده است.آیا می دانید مردم برای روشن نمودن آتش درمحیط های حفاظت شده و طبیعی کشور های رده بالای محیط زیست باید مجوز بگیرند؟.میدانید مردم در این کشور ها حق شکستن شاخه درخت را ندارند.ولی در کشور ما که در بین 146 کشور جهان رتبه 132 از لحاظ رتبه زیستمحیطی را قبل از آنگولا و بورکینافاسو و... را دارا می باشیم به راحتی محیط زیست را آلوده میکنیم، تخریب می نمائیم.می سوزانیم.تصرف عدوانی مینمائیم.بی محابا به پرنده و چرنده تیر می اندازیم. تالابهایمان یکی پس از دیگری در لیست مونترآل قرار می گیرند.عرصه های طبیعی مان به باغ و ویلا تبدیل میشوند و ما هنوز به دنبال آلودگی هوای پایتخت هستیم.منابع طبیعی و عرصه های حفاظت شده مان به راحتی برای مقاصد اقتصادی با رانت های مختلف واگذار میشوند.و روز به روز عرصه بر حیات وحش کشور تنگ تر می شود.به راستی چه کسی تصمیم می گیرد؟چه کسی کارشناسی میکند؟و کیست که مشاوره میدهد؟و آن که میبخشد کیست؟سازمان حفاظت محیط زیست پاسخ بدهد پس از انقلاب تا به حال کدام رودخانه از ماهی بارور شده است؟چرا دیگر صید ماهی آزاد دریای خزر به صفر رسیده است.شاخص های رودخانه ها چه هستند. نباید محیط زیست را قربانی توسعه بی رویه کنیم،اصل را بر توسعه پایدار ضابطه مند قرار دهیم.
سازمان خوار و بار جهانی FAO در خصوص توسعه پایدار میگوید: ،،توسعه پایدار، عبارت است از مدیریت و حفاظت اساسی از منابع طبیعی و جهت دادن فن اوری و سنت ها به طریقی که اطمینان حاصل شود که نیازهای انسانی برای همیشه، در حال حاضر و برای نسل آینده بر آورد می گردد،،.ما نه مدیریتمان برای حفاظت عرصه های حفاظت شده مدیریت است و نه حفاظتمان محکم و قانونمند.این دلسوزی یک دلمشغول محیط زیست است.نه زیر سوال بردن مدیریت زیست محیطی کشور.این وظیفه رئیس جمهور محترم است که از سازمان حفاظت محیط زیست با تمام قدرت حمایت نماید.
توسعه پایدار اکولوژیکی (ecologically sustainable) بهترین و ایده ال ترین نوع توسعه محسوب می گردد و عبارت است از : توسعه ای که کیفیت کلی زندگی را در حال و آینده بهبود بخشیده، بطوری که فرایندهای اکولوژیکی ضروری را برای ادامه زندگی حفظ نماید. بر این اساس فعالیتهای توسعه ای باید بر اساس نیازهای اجتماعی تدوین شود. این فعالیتها شامل روشهای ساختمانی و بیولوژیکی، ترویج متدهای نوین، تلاش در جهت مشارکت عمومی و مردمی و آموزش و تبلیغات می باشند. سپس گزینه های رقیب از نظر اقتصادی مورد توجه قرار گیرد و در نهایت فرآیندهای اکولوژیکی مورد بررسی قرار گیرند. طبیعی است در جایی که این فرایندها به نوعی مختل شوند و یا نادیده انگاشته شوند، توسعه پایدار نمی تواند تحقیق یابد. در بخش فرآیندهای اکولوژیکی بایستی منابع طبیعی حوزه مد نظر قرار گیرند. خاك و آب از مهمترین و در دسترس ترین منابع طبیعی در فرآیندهای اکولوژیکی هستند. توسعه پایدار عملاً فقط در فصل مشترك مولفه های سه گانه اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی می تواند تحقق پذیرد. و البته به دلیل نیازهای روز افزون بشر به مواد غذایی بیشتر و همچنین آب شیرین در آینده و سیر قهقرایی محیط زیست که به صورت فزاینده ای این نیازها را مورد تهدید قرار می دهد، مساله پایداری در منابع طبیعی از جمله منابع آب و خاك، اهمیت روز افزون یافته است . لذا اکنون به نظر می رسد توسعه پایدار بدون در نظر گرفتن وضعیت منابع آب و خاك، بی معناست.
رودخانه «اسكینا» دومین رودخانه بزرگ كانادا از نظر دارا بودن ماهی های قزل آلای وحشی وجزء بهترین رودخانه های این کشور محسوب می شود. متاسفانه از اولین رودخانه هایی است كه در معرض خشكسالی قرار گرفته است؛ و نگرانی شدیدی را برای مقامات کشور کانادا به بار آورده است، چرا كه سالانه یكصد و ۱۰ میلیون دلار دولت كانادا از طریق این ماهیان آب های آزاد درآمدزایی دارد،و بیشتر از طریق اکو توریسم و صیادان ورزشی این امر محقق شده است. بعضاً برخی صیادان ورزشی هزاران مایل را طی می کنند تا خود را به منطقه برسانند و به ورزش ماهیگیری بپردازند.آیا ما برای رودخانه هایمان دلواپس هستیم؟رودخانه «فریزر»نیز سومین رودخانه كاناداست كه ۸۰ درصد درآمد دولت از آن تامین می شود؛ چرا كه یكی از رودخانه هایی است كه بیش از هر رودخانه دیگری در جهان قابلیت پرورش ماهی قزل آلا بصورت طبیعی را دارد.در کشور ما با تمام امکانات بالقوه ای که در این رابطه وجود دارد متاسفانه محیط زیست مورد حمایت قرار نمی گیرد.گونه های ماهیان بومی سردآبی در رود خانه های کرج و جاجرود و. لار و پلور و برخی رودخانه های البرز مرکزی وزاگرس و رودخانه های کوهستانی شمال و شمال غرب کشور در لبه انقراض قرار دارند.نه به علت خشکسالی بلکه صید غیر مجاز و عدم نظارت بر صید. تورکشی های دائم ،عدم برخورد قاطع با متخلفین شکار و صید ذخیره های طبیعی را به قهقرا برده است.در واقع ما با دارا بودن منابع سرشار طبیعی درآمد زا، با دست خود خویشتن را به هلاکت انداخته ایم.
سال ها قبل برخی از اروپائیان برای یکشب ماندن و صید ورزشی قزل آلای بومی ایران در دشت لار نوبت می گرفتند هم اینک چرای بی رویه و احداث بنا و عدم نظارت دقیق، چنان بر سر این پارک ملی آورده است که فقط متخلفین غارتگر از آن سود می برند. نبود امکانات ترابری گشت هوایی،امکانات شبکه پاسگاهی ،تجهیزات ماهواره ای ارتباطی و امکانات لجستیکی زمینی مناسب راه را بر قانونمندان تنگ و بر متخلفین هموار نموده است.
ارائه مجوز های بی ضابطه در خصوص احداث کارگاه های پرورش ماهی بر روی رودخانه هراز که تعداد آنها بالغ بر 65 کارگاه میشود آلودگی بسیار بالایی را با توجه به دبی نوسان دار رودخانه هراز بوجود آورده است.و حیات طبیعی این رودخانه زیبا را با به نابودی کشانده است.اغلب کارگاه ها به علت شیوع بیماری های مختلف آبزیان از ادامه کار منصرف شده اند.هر کس در هر نقطه از رودخانه هراز مجوز خواست دریافت نمود.!!نه حریم مانده و نه بستر.!! در واقع عدم ارزیابی زیست محیطی بنگاه های اقتصادی پرورش ماهی را به ورطه نابودی می کشاند.مسئولین باید بطور جدی از محیط زیست حمایت نمایند.باید برای آینده هم چیزی بماند.به نظر می رسد برای احیای محیط زیست کشور مقام معظم رهبری باید ورود نمایندو حکم حکومتی بدهند.
پیشنهاد می شود:
1- در بحث محیط زیست مماشات مطلقاً وجود نداشته باشدو تصرف های حریم و بستر آزاد گردد
2- گارد محیط زیست با تمام قدرت حمایت شود
3- کلیه پاسگاه های محیط زیست به سیستم های آنلاین شبکه مجهز بشوندو اسامی متخلفین در شبکه کلیه پاسگاه ها درج گردد و از صدور مجوز شکار و صید به آنها برای چند سال خود داری گردد
4- کلیه عرصه های تحت حمایت سازمان محیط زیست دارای نقشه مصوب باشند
5- کلیه پاسگاه های محیط زیست از بهترین امکانات لجستیکی بهره مند باشند
6- رودخانه های در معرض نابودی حفاظت و حمایت دو چندان بشوند
7- از ورود هرگونه آلاینده به رودخانه ها با قدرت جلوگیری بشود
8- رودخانه هایی که آبزیان آنها در معرض تهدید هستند بارور گردند
9- از مشورت سایر کارشناسان دلسوز هم استفاده بشود
10-و در نهایت سازمان محیط زیست وجههء خودش را مجدداً باز یابد
اسماعیل مددی