در دهه هاي اخير توجه به حفظ پايداري هاي محيط زيست انساني در تمامي كشورهاي جهان از درجه اهميت فوق العاده بالاي برخوردار شده است؛ تمامي زيستمندان زمين به خصوص ما انسانها زباله ساز هستيم و همواره در پي كنترل اين آلودگي سلامتي خويش را جستجو مي كنيم.
بر بنياد سوابق تاريخي انسانها زباله هاي توليدي خود را از 7 هزار سال پيش تاكنون به دور از محل و منازل مسكوني خود برده و آنان را به شيوه هاي گوناگون از دسترس خارج مي سازند؛ اصلي ترين دليل اين موضوع اشاعه انواع بيماري هاي خطرناك، هجوم حيوانات، بو و جلوه بسيار زشت زباله هايي است كه بر روي هم تلبار شده و سبب به خطر افتادن سلامتي تمامي زيستمندان زمين مي شوند.
با افزايش روز افزون جمعيت، موضوع توليد زباله ها نيز با گسترش غير قابل باوري همراه شد به طوري كه در بين سال هاي 1831 تا 1873 ميلادي جمعيتي بالغ بر 380 هزار نفر به علت شيوع وبا در انگلستان جان خود را از دست دادند. چنين هشدارهاي عميقي سبب شد تا جوامع انساني به خود آمده و به فكر راهكار مناسبي براي جلوگيري از بروز فاجعه هاي انساني شوند.
در طي سالهاي اخير توجه به مديريت مواد زائد جامد بسيار حساس شده و حتي در برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد نيز براي جلوگيري از بروز بيماري هاي فراگير انساني قوانين الزام آور تدوين و ابلاغ شده است؛ بازيافت و كاهش توليد زباله و استفاده مجدد از زباله ها راهبردي نوين است كه امروزه در دستور كار بسياري از كشورهاي جهان قرار گرفته است.
نبود سيستم پايدار در مديريت شهري !
اين در حالي است كه در برخي از كشورهاي در حال توسعه هنوز هم شاهد دفع غير بهداشتي زباله ها و مديريت غلط مواد زائد هستيم؛ هر چند در كشور خودمان شاهد پيشرفت هاي چشمگيري نسبت به ساليان گذشته بوده ايم اما نگاهي به آنچه كه در مكانهاي دفع زباله مي گذرد و همچنين نحوه جمع آوري زباله هاي در سطح شهر خبر از نبود يك سيستم پايدار در مديريت مواد زائد شهري مي دهد.
شوربختانه در ايران روزانه بيش از 45 هزار تن زباله توليد مي شود كه سهم هر شهروند ايراني بيش از 2 برابر حد استاندارد جهاني است؛ از سوي ديگر در استاني همچون لرستان كه اقليم خاص كوهستاني نيز دارد ميزان توليد زباله 3 برابر استاندارد كشور است كه اين نحوه توليد زباله در كنار دفع غير بهداشتي و خطرناك زباله ها شرايط محيط زيست اكثر شهرهاي استان را با خطر جدي روبرو ساخته است.
حجم بالاي زباله و توليد روزافزون آن و همچنين افزايش جمعيت شهروندان، علاوه بر ايجاد مشكلات زيست محيطي فراوان، معضلاتي را در مديريت پسماند شهرها ايجاد كرده است و از آنجا كه تلنبار شدن اين مواد سبب توليد گازهاي گلخانه اي به ويژه متان مي گردد،اكثر كشورهاي جهان راهي جز حركت به سمت بازيافت و كاهش توليد زباله را در پيش روي خود نديده و اقدامات راهبردي را از چند سال پيش به صورت جدي آغاز كرده اند.
اين در حالي است كه اگر خوش بينانه نگاه كنيم ميزان درصد بازيافت زباله در كشور ما همچنان زير 10 درصد است و موضوع تفكيك زباله از مبدا نيز همچنان در حد شعار باقي مانده است؛ از سوي ديگر ما در شرايطي هستيم كه هم از لحاظ دانش بومي و هم از وجود متخصصين مجرب بهره مي بريم اما آنچنان كه سزاوار است از اين شرايط استفاده بهينه نمي كنيم.
مديريت مواد زائد را جدي بگيريم !
در اين بين خلا جدي در امر مديريت مواد زائد شهري ديده مي شود كه اگر با استفاده از افراد متخصص يك برنامه جامع تدوين شود مي توانيم با راهكارهايي همچون ايجاد فرهنگ توليد زباله كمتر، بهينه سازي تكنولوژي دفع زباله، توجه خاص به امر بازيافت، آموزش بهداشت و تقويت سطح آگاهي هاي مردم و مسئولين و سيستم جمع آوري زباله ها به وسيله ماشين آلات اختصاصي و جمع آوري در ساعات مناسب گامهاي بسيار مهمي به سمت مديريت صحيح زباله هاي شهري برداريم.
اين در حالي است كه هنوز هم در اكثر شهرهاي استان از گاري هاي معمولي و غير استاندارد براي جمع آوري زباله ها استفاده مي شود و يا از ماشين هاي غير مكانيزه جهت جمع آوري زباله محلات استفاده مي شود كه اين خود مي تواند شيرابه هاي توليد شده را بر روي زمين ريخته و سبب آلودگي سطح شهر شوند.
شهرداري خرم آباد واحد « HSE » را راه اندازي كند !
از سوي ديگر كارگران شهرداري در برخي از موارد شرايط ايمني كار را رعايت نكرده كه اين خود نشان دهنده عدم استقرار واحد HSE در شهرداري هاي استان است كه اگر اين موضوع نيز به حد استاندارد خود برسد شاهد كاهش صدمات احتمالي به كارگران زحمت كش شهرداري خواهيم بود. به عنوان مثال بارها ديده شده است كه كارگران شهرداري بدون لباس فرم و دستكش هاي مخصوص اقدام به جمع آوري زباله مي كنند و ماشين هاي جمع آوري زباله نيز حداقل استانداردهاي لازم را ندارند. در همين ارتباط پيشنهاد مي شود واحد ايمني، بهداشت و محيط زيست در شهر خرم آباد آغاز به كار كند تا شاهد بهينه سازي شرايط محيط زيست شهر باشيم.
اصول جمع آوري زباله در خرم آباد رعايت نمي شود !
در يك مديريت صحيح در ارتباط با جمع آوري زباله ها همكاري عوامل شهرداري و مردم نكته اي جدي و اساسي است زيرا اگر هر كدام از اين دو بخش به وظايف خود عمل نكنند محيط زيست انساني شهر با مشكلات بسياري روبرو مي شود؛ به عنوان مثال بارها در سطح شهر رخم آباد شاهد آتش زدن زباله ها از سوي مردم بوده ايم كه در پاسخ به اين عمل عملكرد ضعيف شهرداري در جمع آوري برخي از زباله ها اشاره مي كنند؛ اين هشداري عميق است كه بايد از سوي مسئولين جدي گرفته شود زيرا آتش زدن زباله ها در سطح شهر مي تواند سلامتي خود مردم را به خطر بياندازد.
متاسفانه اكثر زباله هايي كه اين چنين به آتش كشيده مي شود كاغذ و مقوا مي باشند كه اصلي ترين سرمايه هاي يك سرزمين به شمار مي روند، زيرا مي توان با استفاده از راهكارهاي كاملا اقتصادي اين زباله ها را به چرخه مصرف بازگرداند.
به سمت ساخت كمپوست حركت كنيم !
بر بنياد تحقيقات به عمل آمده تا 70 درصد از زباله هاي شهري مواد فساد پذير هستند كه از نظر بهداشتي به علت تعفن و تجزيه سريع در هواي گرم موجب تكثير بسياري از ميكروبها و رشد و نمو حشرات مي گردد. اين در حالي است كه ما مي توانيم اين مواد فساد پذير را به شكل كمپوست در آوريم كه هم از لحاظ اقتصادي به صرفه است و هم از لحاظ بهداشتي محيط زيست انساني را تهديد نمي كند.
محل دفع زباله خرم آباد نيازمند بازنگري است !
متاسفانه محل دفع زباله خرم آباد به علت دفع غير بهداشتي و رعايت نكردن اصول زيست محيطي و اقليمي در شرايط چندان مناسبي به سر نمي برد كه در اكثر شرايط از فاصله دور نيز مي توان دودزا بودن آن را مشاهده كرد؛ اين در حالي است كه در مناطق كوهستاني و در دره ها و شيب هاي زياد مي توانيم با استفاده از فشرده كردن و متراكم ساخت زباله و دفن آنها به روش بهداشتي از وقع آتش سوزي جلوگيري نماييم.
امروزه حركت به سمت توسعه پاك به امري مهم براي تمامي جوامع انساني مبدل شده است؛ به هر روي اميدواريم شرايط جمع آوري و اصول بهداشتي دفن زباله در اكثر شهرهاي استان روز به روز به سمت استاندارد حركت كرده تا شاهد زيستن در يك محيط زيست انساني سالم باشيم.