دنا به عنوان رستنگاه لاله های واژگون، زیر پای سیل عظیم بوته کنان می لرزد و فرزند سربه زیرش نیز در میان هجوم این افراد در حال له شدن و انقراض است. بهار که می آید بوی چویل و بابونه و ریواس دامنه های مخملین دنا را عطری تازه می بخشد و گلبرگهای سرخ و زرد لاله های واژگونش دل هر بیننده ای را می رباید.لاله واژگون گیاهی است بومی زاگرس که آن را “گُل اَشک”، “اشک مریم” و “تاج قیصر” نیز نامیده‌اند.
این گل 100تا 120 سانتیمتر از سطح زمین قد می کشد و با گلهای زنگوله ای درشت و گاهی با رنگ های نارنجی مایل به قرمز کوهستان های منطقه را می آراید.این گونه گیاهی به خاطر رنگ و فرمشان دربرابر سرما مقاوم هستند اما عمر این گیاه زیبا سه هفته است و فصل مناسب کشت این گل در نواحی شمالی زاگرس فروردین و اریبهشت است.
لاله واژگون برای اولین بار در سال 1576 میلادی به وسیله جهانگردان اروپایی از منطقه زاگرس به اتریش و دیگر نقاط اروپا انتقال یافت و در باغهای افراد ثروتمند و متشخص اروپایی کشت شد.این گل سازگاری ویژه ای با دامنه های سنگلاخی و صخره ای دارد و پیاز این گیاه به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین مسکن درد است.
گلی که در سوگ سیاوش هنوز می گرید
این گل گریان در نقش سرستون‌های ساسانی و در موزه طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی دیده می‌شود.در افسانه ها آمده است که این گل زمانی که تیغ تیز افراسیاب بر گلوی سیاوش می نشست، شاهد ماجرا بود و از پس آن اندوه، گلگونه رخ، سر به زیر افکند تا آرام آرام اشک بر بیگناهی سیاوش بریزد.
چو سرو سیاوش نگونسار دید سرا پرده و دشت خونسار دید
بیفکند سر را ز اندوه نگون بشد زان سپس لاله واژگون
بویراحمد مهمترین رویشگاه لاله واژگون در کشور
در حالی نام استان چهار محال و بختیاری با لاله واژگون عجین شده که بیشترین سطح رویش این گل به کهگیلویه و بویراحمدو کوهپایه های دنااختصاص دارد.
مناطق ییلاقى “سررود”، “دهنو”، “سرگچینه”، “دامنه هاى دنا”، “جلیل بابکان”، “مارگون”، “سرچنار”، “چشمه میشى”، “کوه گل”، “گرگو” و “میمند” از رویشگاه هاى لاله هاى واژگون در کهگیلویه و بویراحمد است که اکنون این گونه گیاهی در این مناطق به ندرت یافت می شود.
لاله های واژگون در تمام سال تنها چند روزی را مهمان دنا نشینان است و هر سال اوایل اردیبهشت ماه گل می دهد.این گل به دو رنگ زرد و قرمز بوده که گونه زرد آن در خطر جدی انقراض قرار گرفته است.هر سال اردیبهشت که از راه که می رسد، گردشگران زیادی برای دیدن این گل سربه زیر، روانه دنا می شوند.در فصل بهار هرکس به یاسوج مسافرت کند، منظره بسیار زیبایى از دشت لاله های واژگون را در اطراف این شهر مشاهده مى کند که در دیگر مناطق کشور به ندرت مى توان یافت.
فرزند سربزیر دنا در اندوه انقراض
مدیر کل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد به خبرنگار مهر گفت: این گونه گیاهی به وسیله انسان، دامها و تغییرات کاربری زمینهای کوهستانی به شدت در حال تهدید است.عطا پور شیرزاد با بیان اینکه این گل یکی از 12 هزار گیاه شناسایی شده در کشور است که در آغازین روزهای هر سال متولد می شود، افزود: گلهای لاله واژگون قابلیت تکثیر از طریق کشت گلخانه ای را دارند و اگر کشت گلخانه ای صورت گیرد از انقراض این گونه گیاهی جلوگیری می شود.
وی با اشاره به راهکارهای جلوگیری از انقراض این گونه گیاهی عنوان کرد: تکثیر و پرورش این گل در مکانهای مستعد، جلوگیری از ورود دامها به مناطق رویش، استفاده از دیوار حفاظتی در برخی مناطق، افزایش یگانهای حفاظتی برای نظارت کامل بر این مناطق، جلوگیری از حوادثی همانند آتش سوزی، اشاعه فرهنگ و درونی شدن رفتار مناسب با محیط از جمله راهکارهای جلوگیری از انقراض این گونه گیاهی در استان است.
یک گیاه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج هم به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه بسیاری از افراد سودجو این گل را از ریشه چیده و در ویترینهای مغازه ها به فروش می رسانند.عزیزالله جعفرى افزود: لاله هاى واژگون در مجالس عروسى و شادیها زینت بخش مجالس است و عده اى نیز براى مصارف خوراکى و دارویى بى رحمانه به کندن این گلها مى پردازند و آنها را ریشه کن می کنند.وی بیان کرد: برای جلوگیری از انقراض این گیاه نادر باید رویشگاههای آن محافظت شوند.
رویشگاههای لاله واژگون در حال کاهش است
مدیر کل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد هم به خبرنگار مهر گفت: رویش این گل در دامنه های دنا بسیار کاهش یافته و این گیاه رو به نابودی می رود.
کریم تباشر افزود: لاله های واژگون زرد رنگ در استان در خطر انقراض جدی هستند و در صورت بى توجهى مردم، لاله هاى واژگون قرمزرنگ هم به طور جدى آسیب خواهند دید.وی تاکید کرد: محدوده هاى رویش این کاهش یافته و این گل سربزیر به سرعت در حال انقراض و زیستگاه و تعداد این گونه گیاهی بسیار کم شده است.
مدیر کل منابع طبیعی استان با بیان اینکه حافظان محیط زیست به تنهایی نمی توانند ضامن بقای این گیاه باشند، افزود: بهترین کسانی که میتوانند از منابع طبیعی و خدادادی حمایت و حفاظت کنند خود مردم هستند.وی عنوان کرد: فرهنگ برخورد مناسب و درست با منابع طبیعی و رستنیهای کوهی باید در بین مردم نهادینه شود.
تباشیر با بیان اینکه چند گونه گیاهی در اثر بی مبالاتی مردم و چیدن زیاد منقرض شده اند، اظهار داشت: با وجود انقراض بعضی گونه های گیاهی متاسفانه برداشت بی رویه گونه های دیگر در این استان باعث شده این گونه ها نیز در خطر انقراض باشند.
…
گزارش: صديقه اميدي