دیده بان زاگرس: شب گذشته برنامه تلویزیونی «شوک» با عنوان «مرگ خاموش» از شبکه سه سیما پخش شد، که به موضوع آلودگی هوای تهران و اظهار نظر مسئولان و کارشناسان در خصوص این موضوع و آثار و تبعات آن اختصاص داشت. در حالی که این برنامه به دنبال راهکاری برای کاهش آلودگی هوای تهران بود، اما بار دیگر مسولان سازمان حفاظت محیط زیست از ارایه آمار روزهای آلوده شهر تهران در مقابل شهروندان طفره رفتند.
در این برنامه «وحید نوروزی»، مشاور محیط زیست معاون شهردار تهران با اشاره به موقعیت جغرافیایی و پایداری هوای تهران به دلیل عدم وزش باد و بارش باران در بسیاری از ایام سال، افزود: موقعیت مکانی و هوای پایدار تهران ظرفیت پذیرش آلودگی ناشی از تردد میلیون‌ها وسیله نقلیه موتوری و فعالیت هزاران کارخانه اطراف تهران را ندارد.
وی با بیان اینکه واقعاً کسی به صورت دقیق نمی‌داند سهم هر کدام از منابع آلاینده در آلودگی هوای تهران چند درصد است و اعداد و ارقامی که در این خصوص ارائه می‌شود تا حدود زیادی «تقریبی» است، اظهار کرد: در هر صورت با اطلاع از عدد و رقم هم چندان به جایی نمی‌رسیم و آن چه مشخص است این موضوع است که در خصوص وضعیت هوا، شرایط خوبی نداریم.
نوروزی با تاکید بر این که حتی برای تنفس شهروندان نیز شرایط مناسب نیست، تصریح کرد: آلودگی هوا، کودک و بزرگسال، فقیر و غنی و مدیر و کارمند نمی‌شناسد، چرا که همه باید از همین هوا تنفس کنیم.
وی با اشاره به این که سازمان جهانی بهداشت استانداردهای خود را از روزانه به سالانه تغییر داده، در صورتی که استانداردهای ما کماکان روزانه است، اضافه کرد: بر اساس استانداردهای سالانه، هوای تهران در کل سال در شرایط نامناسبی قرار دارد.
نوروزی راهکارهای غیر علمی مانند آب‌پاشی تهران با استفاده از هواپیماهای سم‌پاش را مورد انتقاد قرار داد و گفت: تا جایی که روش‌های علمی جهت کاهش آلودگی هوا وجود دارد، اجرای طرح‌های احساسی و هیجانی در موضوعات علمی کاملاً مردود است.
مردم آلودگی را با دود اشتباه می‌گیرند
وی با اشاره به این که در جایگاه‌های بنزین آلودگی هوا حتی به 200 برابر حد مجاز می‌رسد، افزود: به دلیل بی‌توجهی و بی‌مبالاتی یک کارخانه خودروساز که برای ارزان‌تر تمام شدن خودروی تولیدی‌اش یک قطعه حیاتی تحت عنوان «کنیستر» را از خودروها حذف کرد، انبوه بخارات بنزین به صورت مستقیم به بیرون خودروها و در هوای شهر منتشر شد.
نوروزی با بیان این که در حال حاضر 700 تا 800 هزار خودروی فاقد این قطعه با ورود ماده سمی «بنزن» به هوا به تشدید آلودگی هوای تهران دامن می‌زنند، گفت: بسیاری از مردم عادی «آلودگی» را مترادف با «دود» تصور می‌کنند و این دو را با هم اشتباه می‌گیرند، در صورتی که به عنوان نمونه منوکسید کربن گازی است بی‌رنگ و بی‌بو که می‌تواند زندگی شهروندان را فلج کند.
وی با ذکر این نکته که ذرات کمتر از 2.5 میکرون که بخشی از آن توسط خودروها تولید میشوند بسیار خطرناک هستند، تصریح کرد: خودروهای فاقد مبدل کاتالیست حدود 30 برابر خودروهای دارای این مبدل آلودگی تولید می‌کنند.
نوروزی با انتقاد از نگاه خودروسازان به خودروهای تولیدی‌شان، اضافه کرد: یکی از خودروسازان گفته بود که «مگر داروخانه ای که مسواک می فروشد، تا پایان عمر مشتری باید برای آن مسواک خدمات بدهد؟». به نظرم این شانه خالی کردن از بار مسئولیت است. وقتی خودروسازان به محصول تولیدی خود که به صورت مستقیم با زندگی انسانها سر و کار دارد مانند کالایی مثل مسواک نگاه کنند، وضع از این بهتر نمی‌شود.
وی تعهدگریزی کارخانجات خودروساز در قبال محصولات تولیدی‌شان را مورد انتقاد قرار داد و گفت: خودروسازان کشور ما نیز مانند سایر کشورهای دنیا مؤظف‌اند از زمان تولید خودرو و تحویل آن به مشتری تا زمان از رده خارج شدن و اسقاط خودرو پشتیبانی لازم را به عمل آورده و پا به پای خریدار محصول خود پیش بروند.
یکی از وزارت‌خانه‌ها آزبست وارد می‌کند
نوروزی از آزبست به عنوان ماده‌ای سرطان‌زا که در لنت ترمز خودرو و نیز سقف های کاذب موسوم به «ایرانیت» مورد استفاده قرار می‌گیرد، نام برد و افزود: بر اساس تصویب هیأت محترم دولت هیچ فرد یا دستگاهی اجازه واردات آزبست به کشور را ندارد در صورتی که به رغم این مصوبه یکی از وزارت‌خانه‌های دولتی نسبت به ثبت سفارش آزبست و ورود این ماده سمی اقدام کرده است.
وی با تأکید بر این که در مجامع جهانی این مهم که آلودگی هوا می‌تواند جان انسانها را بگیرد و عمر آن‌ها را کوتاه کند به اثبات رسیده، افزود: هیچ کس نمی‌تواند ثابت کند آلودگی هوا هیچ تأثیری بر مرگ و میر انسانها بر جای نمی‌گذارد.
نوروزی با اشاره به این که به موجب قانون هیچ کارخانه‌ای اجازه ندارد در شعاع 120 کیلومتری تهران احداث شود، اظهار کرد: این در حالی است که انواع و اقسام کارخانه‌ها در گوشه و کنار تهران ساخته شده و مشغول به فعالیت هستند.
وی با بیان این که در روز‌هایی که مدارس به دلیل آلودگی هوا و اعلام شرایط اضطراری تعطیل میشوند مردم بیشتر به خیابان‌ها می‌آیند، تصریح کرد: مردم در فرصت تعطیلی که نباید تحت هیچ عنوان از خانه‌های خود خارج شوند، برای قدم زدن در مراکز خرید، پارک‌ها و مکان‌های تفریحی استفاده می‌کنند و این مراکز از همه وقت شلوغ‌تر میشوند.
مشاور زیست محیطی معاون شهردار تهران در پایان خاطر نشان‌کرد: این نکته نشان دهنده آن است که یا مردم تهران با آلودگی همزیستی مسالمت‌آمیز پیدا کرده‌اند و یا این که در مورد اثرات منفی آلودگی هوا بر روی سلامت خود به یقین نرسیده‌اند.
تمام پنج علت اصلی مرگ در ایران، به نوعی مربوط به آلودگی هوا است
دکتر اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان نیز در این برنامه با اشاره به اینکه پنج علت اصلی مرگ در کشور به نوعی با آلودگی هوا مرتبط است گفت : بیماری های قلب و عروق، تصادفات، سرطان ها و بیماری های هنگام تولد و بیماری های ریوی همه به نوعی با آلودگی هوا مرتبط اند و به جرات میگویم آلودگی هوا در این پنج عامل تاثیر بسیار زیادی دارد.
به گفته اکبری در روزهای آلوده هوا، میزان غلظت بسیاری از آلاینده ها از جمله گازهای سمی افزایش می یابد، به طور مثال گاز سمیco به راحتی تنفس شده و قدرت نفوذش از اکسیژن بیشتر بوده و بر بافت های تنفسی تاثیر بسیار منفی خواهند داشت.
وی گفت: آلاینده هایی مانند دی اکسید کربن، دی اکسید سولفور (دی اکسید گوگرد) و اکسیدهای نیتروژن وقتی در جو با بخار آب ترکیب میشوند ایجاد اسیدهای بسیار سمی می کنند که وارد سیستم تنفسی شده و تخریب این سیستم را به دنبال خواهد داشت.
اکبری با اشاره به افزایش غلظت آلاینده ذرات معلق موجود در هوا نیز گفت: بدون اغراق این آلاینده ها وارد جریان خون شده و با تاثیر بر سطح سلول بیان ژنی را درون هسته سلول تغییر خواهند داد و بیان ژنی یعنی سلول به سلول دیگری تبدیل خواهد شد و می تواند منحرف از مسیر واقعی حیات شود. لذا سرطان، تنبلی سلول ها و عدم توانایی کار سلول را در پی خواهد داشت.
ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون از ماسک ها هم عبور می کنند
«یوسف رشیدی»، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز با اشاره به وضعیت نامطلوب آلودگی هوای تهران نسبت به سال 89 گفت: بیشترین مشکل در تهران به واسطه آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون است که به راحتی از ماسک های تنفسی نیز عبور می کنند و وارد جریان خون می شوند.
به گفته رشیدی این الاینده با ورود به جریان خون غلظت خون را بالا برده و سبب بروز ایست قلبی خواهد شد. رشیدی همچنین گفت: متاسفانه در سال 90 تنها دو روز هوای پاک در پایتخت داشتیم.
بیش از 70 درصد آلودگی هوای تهران به خاطر خودروها است
در ادامه این برنامه «علیپور» مدیر عامل ستاد مرکزی معاینه فنی شهرداری تهران نیز با بیان اینکه 70 تا 75 درصد آلودگی هوای تهران را خودروها و آلاینده های ناشی از خودروها شامل می شوند گفت: در حال حاضر بسیاری از خودروهای شهر تهران فاقد «مبدل کاتالیستی» هستند که به واسطه نبود این قطعه بیشترین میزان الایندگی را در هوا منتشر می کنند.
وی با بیان اینکه خودروی فاقد مبدل کاتالیستی بالغ بر 30 برابر خودروی استاندارد، آلودگی تولید می کند گفت: هنوز الزامی برای مبدل های کاتالیستی وجود ندارد و حتی مبدل های کاتالیستی نیز در بازار موجود نیست.
سازمان محیط زیست آمارهای دقیق ارائه نکرد
در ادامه این برنامه در حالی که مجری بارها و بارها از «سپهرنیا» رئیس مرکز کنترل و پاتیش محیط زیست کشور پرسید «وضعیت روزهای الوده شهر تهران در سال گذشته چگونه بوده است»، نماینده سازمان حفاظت محیط زیست به نوعی با پاسخ های پراکنده از جمله مقایسه و کنترل پارامترهای آلوده کننده هوا، پاسخی دقیق ارائه نکرد.
وی حتی وضعیت نامطلوب آلودگی کلانشهرها را نیز تایید نکرد و از طرفی آمار سازمان بهداشت جهانی درباره اینکه سه شهر ایرانی، جزء آلوده ترین شهرهای جهان قرار گرفته اند را نیز «اغراق آمیز» خواند.
با ارائه آمار دقیق، به ما ایراد می گیرند
در ادامه برنامه، همچنین دکتر «واحدی» یکی از متخصصان بیماری های ریوی نیز در پاسخ به سوالی درباره آمارهای آلودگی هوا و تاثیر آن بر بیماری های ریوی تنها به این جمله که «آمارها به طور دقیق در اختیار ما هم قرار نمی گیرد» بسنده کرد و درحاشیه گفت: برای ارایه آمار دقیق مطمئناً به شما و ما ایراد خواهند گرفت.
وی در ادامه گفت: طی هشت سال بررسی وضعیت سلامت کودکانی که بیشتر در نزدیکی جاده ها و عبور خودروها مستقر هستند، اعلام شد سه برابر بروز آسم دراین کودکان بیشتر است.
در روزهای آلوده، 30 نفر بیشتر در تهران فوت می کنند
علاوه بر این، سردار «رحیمی» رئیس راهور تهران بزرگ نیز تصریح کرد: طی جلسات مختلف که با سازمان بهشت زهرا داشته ام، عنوان شد در روزهای الوده هوای تهران به طور میانگین 30 نفر بیشتر فوت می کنند که اگر روزانه 150 نفر فوتی داریم در روزهای آلوده به 180 نفر افزایش می یابد.
در حالی که دراین برنامه تلاش شده بود مسئولان، همگان در خصوص وضعیت آلودگی هوا پاسخگو باشند، اما تنها عوارض و راهکارها از سوی مسئولان شهری و متخصصان ارایه شد. اما مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست تنها به بیان آمارهایی نه چندان دقیق پرداختند و البته آمار سازمان های جهانی را نیز غلو آمیز دانستند. از سوی دیگر، خودروسازان نیز در برنامه شب گذشته از پاسخگویی طفره رفتند و حاضر به حضور جلوی دوربین «شوک» نشدند؛ در حالی که مهمترین آلاینده های هوای شهر تهران خودروها هستند.علاوه بر خودروسازان، مسئولان وزرات نفت نیز هیچ گونه توضیحی درباره کیفیت سوخت داخل کشور ارائه نکردند.
با مروری به برنامه شب گذشته، می توان این نتیجه را گرفت که متولی اصلی آلودگی هوا در کشور و همچنین آلوده کنندگان اصلی، هیچ یک حاضر به پاسخگویی درباره اقدامات خود نشدند؛ اتفاقی که چندان جدید نیست!