مردی که فیل های کامبوج را از دام انقراض نجات داد.
توضیح آدمین : ۵ شنبه هفته گذشته در “گفتگوی داغ سبز” از یک شکارچی صحبت شد که پلنگ های در حال انقراض البرز را به ضرب گلوله از پا درمیآورد. او به درخواست دامدارانی که حیواناتشان را پلنگ ها میخورند این اعمال را انجام میدهد. پلنگ، خرس، گرگ و … که زیستگاهشان در ایران به دلیل گسترش فعالیت و سکونتگاه انسان هر روز کوچکتر میشود اجبارا برای یافتن خوراک به انسان نزدیک میشوند. اما در حال حاضر واکنش ما به بنیادی ترین نیاز حیوانات گلوله و تفنگ است. با شنیدن قضیه پلنگ خواستم این داستان حقیقی امید بخش را پس از ترجمه با شما به اشتراک بگذارم. شکی نیست که ما نیز میتوانیم با حیواناتمان برخورد دیگری داشته باشیم.
***
کشور کامبوج تاریخچه طولانی در همزیستی مسالمت آمیز بین انسان و فیل دارد. معروفترین بنای این کشور، معبد سنگی “آنگور وات”، در طی قرن های ۱۲ و ۱۳ میلادی با کمک فیلها ساخته شد. فیل ها که آنزمان جمعیتشان در آسیا زیاد بود برای انسان کار میکردند : آنان مصالح ساختمانی را بر دوش میکشیدند و اجسام سنگین را جابجا میکردند.
در طول تاریخ، بسیاری از پادشاهان کامبوج بر این بارو بودند که فیل نادر سفید برای سرزمینشان افتخار و موفقیت به ارمغان میاورد. در آیین هندو و بودایی هنوز هم فیل موجودی مقدس محسوب میشود.
علی رغم این ریشه های فرهنگی، توسعه بی رویه در دهه های اخیر در کامبوج موجب کاهش شدید جمعیت فیلها شده است. این کشور پس از پشت سر گذاشتن دوران خشونت آمیز رژیم “خمر های سرخ” که در دهه های ۷۰ و ۸۰ کامبوج را به خاک و خون کشیدند، اکنون دوره انتقالی خود را میگذارند. در سال های اخیر کامبوج با انفجار جمعیت و توسعه بی رویه روبرو شده است که فشار شدیدی بر منابع طبیعی و به ویژه جنگل های بارانی وارد میکند. توسعه بی رویه به درگیری شدید بین روستاییان و فیلها دامن زده است. اما چرا؟
اغلب کشاورزان کامبوجی که بسیار فقیر و کم سواد هستند به امید کسب درآمد بیشتر از زادگاه خود کوچ کرده و اغلب در حاشیه جنگل های بارانی مستقر میشوند. آنان هیچ تجربه و شناختی از جنگل، حیات وحش و فیلها ندارند. زندگی جدید آنان با راه اندازی کشتزار، قطع درختان و ساختن جاده های خاکی … توام میشود. این دستکاریها نهایتا منجر به نابودی مسیرهای اجدادی مهاجرت فیلها میگردد.
به علاوه، فیل ها مانند دیگر حیوانات، با از دست رفتن زیستگاهشان طبیعتا برای یافتن خوراک به کشتزارها روی میآورند و نه تنها محصول را خورده بلکه مزارع را نیز لگد مال میکنند.
برای کشاورزان مهاجر که هیچ تجربه و شناختی از جنگل و حیات وحش ندارند، فیل مهمان ناخوانده ایست که باید از بین برود…
***
توی سری‌واتانا (Tuy Sereivathana) زاده سال ۱۹۷۰ دوران کودکی خود را در روستا گذراند. پدر و مادرش که زمانی استاد دانشگاه بودند با روی کار آمدن خمر های سرخ از شهر پنوم پن فرار کرده و در روستای اجدادی خود سکونت گزیدند. آنان در طی روز به کودکان روستاهای اطراف درس داده و بعد از ظهر ها برای امرار معاش کشاورزی میکردند.
“توی” از کودکی عاشق طبیعت شد و در سنین بالاتر این عشق را همواره در خدمت محیط زیست کشورش بکار گرفت. او با اخذ بورس در دانشگاه بلوروس در رشه جنگل شناسی به تحصیل پرداخت و سپس به کامبوج بازگشت و به عنوان جنگلبان در پارک های ملی کشورش آغاز به کار کرد. شغل جنگلبانی به وی این امکان را داد که نه تنها از نزدیک با روستائیان کار کند بلکه از این طریق او توانست دانش خود را در مورد اکوسیستم ها و مهاجرت فیل ها تکمیل کند.
هنگامی که “توی” برای مدتی در شهرستان اجدادی خود که ۳۰ هزار نفر جمعیت داشت کار میکرد به این نتیجه رسید که روستاییان فقیر و آسیب پذیر به هیچ عنوان به تنهایی قادر به یافتن راه حل مسالمت آمیز برای پایان دادن به درگیریشان با فیلها نخواهند بود.
اینجا بود که “توی” تصمیم گرفت با بکار گرفتن روش های ارزان و نو آورانه به آنان کمک کند. اما قبل از هر چیز، “توی” میبایست اعتماد کشاورزان را جلب میکرد تا بتواند الگوی پیشنهادی خود را به آنان القا کند.
او هفته های متمادی با آنان در مزارعشان کار کرد تا این اطمینان متقابل به وجود آید. سپس، “توی” به آنان آموخت که چگونه از فلفلفهای تند بومی، از حصار و ترقه برای دور کردن فیلها استفاده کنند. او آنان را به ترک کشاورزی تک محصولی و روی آوردن به چرخش محصول و همچنین ترفند هایی نظیر کشت گیاهان زودرس مانند خیار تشویق کرد. امتیاز گیاهان زودرس در اینست که قبل از اینکه فیل ها متوجه قابلیت خوردن آن شوند، محصول توسط انسان برداشت شده است و به این ترتیب از ۶ محصول در سال تنها یکی از آنها توسط فیل ها خورده میشود و بس.
او همچنین همکاری بین کشاورزان را تشویق نمود و در ساخت خانه های درختی برای دیده بانی گروهی شبانه کمک شایانی نمود.
در سال ۲۰۰۸ با حمایت چند نهاد بین المللی، “توی” موفق به راه اندازی چهار دبستان در منطقه اجدادی خود و باز کردن پای معلمین شهری به آن شد. برای او دبستان اولین و بهترین کانون برای نهادینه کردن فرهنگ حفاظت از محیط زیست میباشد. هم اکنون هفته ای یک روز دانش آموزان این مدارس در رابطه با مسائل محیط زیستی پیرامونشان و چگونگی همزیستی مسالمت آمیز با حیات وحش آموزش میبینند.
تلاش های بی وقفه “توی” با موفقیت زیادی همراه بوده است : در آغاز دهه ۲۰۰۰ صد ها فیل آواره سالیانه به خاطر تهاجم به کشتزارها کشته میشدند. پروژه “توی” باعث شد که از سال ۲۰۰۵ به این سو حتی یک فیل برای دفاع از مزرعه کسی کشته نشود.
در حالیکه فیلها در سراسر آسیا در حال انقراض هستند، برنامه “عموی فیل ها” نه تنها برای روستائیان منطقه آزمایشی امید بخش واقع شده بلکه جایگاه فرهنگی و عاطفی فیل را بار دیگر احیا نموده است.
این برنامه همچنین خطر انقراض این گونه را در کامبوج به طرز چشمگیری کاهش داده و هم اکنون به صورت آزمایشی در مناطق دیگر کشور مورد استفاده قرار گرفته است.
آنسو تر، کشور های همجواری چون ویتنام و اندونزی که از مشکلات مشابهی در زمینه درگیری انسان با فیل رنج میبرند، الگوی “عموی فیل ها” را مورد بررسی جدی قرار داده اند.
توی سری‌واتانا جایزه موسسه حفاظت از محیط زیست گلدمن امریکا را در سال ۲۰۱۰ به خود اختصاص داد
http://www.goldmanprize.org/2010/asia