معدن فیروزه نیشابور
ماهنامه «سرزمین من» : گنج نیشابور زیر لایه لایه کوهی که آرام و بی صدا هزارن سال است خوابیده ، پنهان است. . سراغ فیروزه را در شش طبقه پیچ در پیچ و نزدیک ۱۰۰ غار تو در تو و تاریکش باید گرفت. همان سنگی که در تمام جهان مشهور است و قیمتی. فیروزه سنگ آبا و اجدادی ایرانیان است. معدن کاران روستای ” معدن” سال ها و بلکه فرن هاست که فیروزه نیشابور را به سختی از دل سنگ جدا می کنند و به بازارهای جهانی می فرستند تا آبی آسمانی این سنگ نمادی از ایران زمین باشد. معروف ترین فیروزه ایران، فیروزه معدن نیشابور از سه هزار سال قبل استخراج می شده. این را از اسکلتی چند هزار ساله که دو سال پیش در نزدیکی معدن پیدا شده و فیروزه تراش خورده ای در کمربندش داشت می شود فهمید. معدنی که معروف ترین نوع فیروزه اش ” ابو اسحاقی” است، سنگی محبوب نزد پیشینیان که آن را به اسحق نبی نسبت می دهند. معدنچیان هنوز به شیوه پیشینیان معدن را می کاوند. سنگ هایی با رگه های فیروزه ای از معدن استخراج شده و روانه کارگاه های فیروزه تراشی و سپس حکاکی می شوند. فیروزه های منقش به عبارت های دعایی، نگین های انگشتری، جواهرات انگشتر نشان و قاب های فیروزه کاری، همه و همه در کارگاه حکاکی جلا می خورد و از دل سنگ نمایان می شود.
“رسم شاهان چنان بوده است کی چون آفتاب به حمل شدی، اعنی سر سال نو، جواهر قیمتی و فیروزه حاضر کردندی و در آن نگریستندی برای فال نیکو”
این را نویسنده کتاب عرایس الجواهر در قرن هشتم از محبوبیت سنگ فیروزه نقل می کند چرا که ” فیروزه با خود داشتن به فال نیکو دارند و گویند هر که با خود دارد بر خصم، پیروزی یابد.”
فیروزه از سنگ های قیمتی است که حداقل از هزاره دوم قبل از میلاد در ایران به عنوان سنگ تزئینی و سنگ خوش یمن مورد استفاده بوده است.
این عکس در سال ۱۳۱۲ ق یعنی ۱۱۵ سال پیش توسط عبدالله قاجار از روستای معدن فیروزه نیشابور گرفته شده است. عبدالله قاجار از عکاسان مخصوص دربار ناصرالدین شاه بوده و در سفر ناصرالدین شاه به خراسان همراه وی بوده است.