شیخ اسماعیل قصری از عرفای بزرگ قرن ششم و از اصحاب و شاگردان نمونه شیخ ابونجیب سهروردی بوده است که پس از خاتمه دوران تعلم از اصفهان برای تبلیغ مذهب تشییع به دزفول عزیمت می‌کند و مدرسه و خانقاهی که مجاور آن حدیقه‌ای دلگشا و افزون از یک هزار متر مربع مساحت داشته را بنا می‌کند و به تربیت سالکان و ارشاد طالبان مشغول می‌شود.
به گزارش ایسنا، شیخ اسماعیل قصری که مظهر رموز شریعت و طریقت و از علمای علم حدیث بود پس از سال‌ها تلاش و کوشش در ریاضت در سال ۵۸۹ هجری قمری از دنیا می‌رود و او را در مدرسه و خانگاهش به خاک می‌سپارند که بعدها به بقعه متبرکه تبدیل می‌شود که البته در گذر زمان بر اثر سه زلزله در شهر دزفول از زمان فوت وی تا ۲۰۰ سال پیش، مزار شیخ اسماعیل زیر آوار پنهان می‌شود و سال‌های بسیار برای همگان ناشناخته می‌ماند تا اینکه محمدحسین حکمت‌فر، از پژوهشگران دزفولی، در سال ۱۳۵۵ در یکی از پژوهش‌های خود در حین خواندن کتاب نفحات‌الأنس از عبدالرحمان جامی متوجه می‌شود که شیخ اسماعیل قصری در مکانی در بازار قدیم دزفول دفن شده است.
این پژوهشگر دزفولی به همراه سایر خدمتگزاران در همان سال با گرفتن مجوز از میراث فرهنگی اقدام به تعمیر و مرمت بقعه شیخ اسماعیل قصری و یافتن مزار از زیر خروارها خاک می‌کند اما به دلیل گذشت زمان و آسیب فراوان به ساختمان بقعه و به ویژه گنبد آن با نظر و مجوز کارشناسان میراث فرهنگی، اوقاف و معماران سنتی بعد از هشت سال جنگ تحمیلی، ساختمان بقعه تخریب و اقدام به بازسازی کامل می‌شود. نکته قابل تامل نمایان شدن سر اسکلت شیخ اسماعیل هنگام خاک‌برداری بود که بلافاصله در همان محل با خاک پوشانده می‌شود.
اکنون بقعه شیخ اسماعیل قصری که با کاشی‌کاری‌های زیبا زینت داده شده، در بازار قدیم دزفول که جزو موقوفات این شیخ است و روبه‌روی بازار خراطان، همچون نگین می‌درخشد و مردم دزفول به این شیخ ارادت و اعتقاد قلبی بسیار دارند.
شیخ اسماعیل قصری که بود؟
به گزارش ایسنا، محمدحسین حکمت‌فر، محقق و عضو هیات امنای بقعه شیخ اسماعیل، در معرفی این شیخ گفت: مولانا کهف الوری ابو ابراهیم بن حسن بن عبدالله بن عبدالرحمن بن قاسم بن محمد معروف به شیخ اسماعیل قصری اصفهانی (دزفولی) از عرفا، محدثین، مجتهدین و دانشمندان به نام قرن ششم هجری قمری و از نوادگان محمد ابن ابوبکر یار شهید و بیدارگر حضرت علی (ع) است. شیخ اسماعیل قصری دوازدهمین و آخرین پیر طریقت سلسله جلیله مبارکه علیه محمدیه علویه کمیلیه و شاگرد مکتب عرفانی شیخ الشیوخ محمد ابن مانکیل و در حوزه علم و دانش از شاگردان مکتب شیخ ابوالنجیب سهروردی است که شاگردان علم حدیث در سال ۵۵۷ هجری قمری احادیث معصوم (ع) را نزد او می‌خواندند و شیخ اسماعیل نیز صحت و سقم احادیث را برای آنها می‌گفت و اجازه روایت از او می‌گرفتند.
عرفای تربیت شده در مکتب شیخ اسماعیل
شیخ اسماعیل کهن‌ترین حوزه علمیه و سلوکیه در دزفول را تاسیس کرد که سرآمد مدارس علمیه در ایران بود و عرفای بزرگ و برجسته‌ای در مکتب شیخ تربیت شدند. وی در این خصوص، عنوان کرد: شیخ شهید نجم‌الدین کبری از شاگردان برجسته مکتب عرفانی شیخ اسماعیل بود و عرفایی چون شیخ مجدالدین بغدادی، شیخ سعدالدین حموی (استاد عزیزالدین نسفی صاحب انسان کامل)، شیخ رضی‌الدین علی لالا (جد پدری کماالدین حسین خوارزمی صاحب کتاب جواهرالاسرار و زواهرالانوار)، شیخ بابا کمال خجندی (استاد شمس تبریزی)، شیخ بهاالدین زکریا ملتانی (استاد فخرالدین ابراهیم عراقی)، مولانا بهاالدین ولد بلخی پدر مولانا جلال‌الدین مولوی، شیخ نجم‌الدین رازی (دایه، صاحب کتاب مرصادالعباد) شیخ جمال‌الدین حسین گیلی (استاد شیخ زاهد گیلانی)، شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، شیخ شهاب‌الدین عمر سهروردی (استاد سعدی)، شیخ سیف‌الدین باخزری و شیخ محمد خلوتی را تربیت کرد که همه از اکابر جهان، یگانه زمان، مقتدای عالم و پیشوای ابنا آدم بودند.
۴۰ شبانه روز ریاضت شیخ در چله خانه
مزار شیخ اسماعیل در ساختمان بخش زیرزمین است. از پله‌ها پایین می‌رویم. زیبایی کاشی‌کاری انجام شده و نورپردازی خاص نظر جلب می‌کند. مزار شیخ در جمع خانه، مکانی که مجلس سمای شیخ برگزار می‌شده، قرار دارد. روی دورتادور کتیبه مزار شیخ نیز هشت رباعی از نجم‌الدین رازی (شاگرد شیخ اسماعیل) نقش بسته است. عضو هیات امنای بقعه شیخ اسماعیل، درباره بقعه در حال ساخت، بیان کرد: مزار شیخ اسماعیل در بخش زیرین ساختمان بقعه یعنی همان جایی که ۸۵۰ سال پیش دفن شده بود، قرار دارد که دارای دو چله‌خانه و دو محراب است. چله‌خانه‌ها همان مکان‌هایی هستند که شیخ اسماعیل و اصحاب و مریدانش ۴۰ شبانه‌روز در آن ریاضت می‌کشیدند و اکنون به صورتی ساخته شده که مردم بتوانند در آن نیز نماز بخوانند و به گفت‌وگو با خدا بپردازند.
نزدیک به چهار دهه تلاش برای کاشی‌کاری بقعه شیخ اسماعیل
از آن جا که مردم دزفول ارادت قلبی به شیخ اسماعیل دارند، در ساخت بقعه کمک بسیاری به متولیان داشته‌اند. حکمت‌فر گفت: نزدیک به ۴۰ سالی است که با جمع‌آوری پول از مردمی که به این عارف ارادت و اعتقاد دارند، بقعه در حال ساخت است و باید بگوییم این بقعه از نادر بارگاه‌هایی در ایران است که فقط با همت و کمک مردم ساخته شده است. ضمن این که خودم به صورت مستقیم بر روند کاشی‌کاری و این که کار ساخت به بهترین شکل ممکن انجام شود، نظارت دارم. تلاش شده است بهترین نوع کاشی‌ها برای زینت بقعه استفاده شود که سلسله اولیا و زیارت‌نامه شیخ نیز بر کاشی‌های دیوار نقش بسته است. در طبقه بالا هم ساختمانی برای جلسات ساخته شده است. در این بقعه دعاهایی چون ندبه برگزار می‌شود و برای ۲ ماه میزبان مراسم ماه محرم و صفر هستیم که همگی با شور و ارادت برگزار می‌شوند.
این محقق افزود: حتی وقتی که مدیران سازمان یونسکو در ایران از بقعه شیخ اسماعیل قصری دیدن داشتند، عنوان کردند که این بقعه بسیار زیبا است و فکر نمی‌کردیم در دزفول بقعه‌ای با چنین کاشی‌کاری زینت داده شده، موجود باشد.
ساخت گالری در محل بقعه
وی بیان کرد: قرار است در بخشی از مکانی که مزار شیخ اسماعیل قصری قرار دارد یک گالری ساخته شود که در طبقه‌ای از این گالری بخشی از آجرهای قدیمی بقعه و سنگ مزارهایی که حین آواربرداری برای یافتن مزار شیخ پیدا کردیم قرار داده شود.
به گزارش ایسنا، در بخش روبه‌رویی بقعه شیخ اسماعیل قصری ساختمانی به مساحت ۱۴۰ متر مربع برای کاربری کتابخانه عمومی، آشپزخانه، سالن اجتماعات و یک سوییت کامل جهت پذیرایی از مهمانان دور دست در نظر گرفته شده است. محمدحسین حکمت‌فر، محقق و عضو هیات امنای بقعه، نیز مجموعه شخصی خود را که شامل کتب سنگی، خطی و قدیمی و چندین آلبوم تمبر و عکس قدیمی از دزفول با ارزشی بالغ بر یک میلیارد تومان است به این مکان فرهنگی اهدا کرده است.
همچنین در مرکز بازار قدیم و در فاصله ۱۰۰ متری بقعه شیخ اسماعیل کوچه «درکه سعید» (درگاه سعید) قرار دارد. سعید از خادمان و دربانان خانگاه و مدرسه شیخ بوده که چند سال پس از او از دنیا می‌رود و سپس در شوادان خانه‌ای قدیمی در کوچه‌ای که در بازار قدیم دزفول و از موقوفات شیخ اسماعیل است، به خاک سپرده می‌شود. اکنون مزار او موجود است.
سال‌ها است که بقعه شیخ اسماعیل قصری که خود انسانی وارسته و در عبادت و بندگی حق، صاحب مقام والائی بوده و در این خصوص شهره خاص و عام بوده به مکانی امن و سرشار از یاد خدا برای خسته‌دلان تبدیل شده است؛ بقعه‌ای که اکنون در آستانه ثبت ملی قرار دارد.
گزارش از: پریسا زنگنه‌منش ـ ایسنا
انتهای پیام