گفتگوی روزنامه قانون با عیسی کلانتری وزیر پیشین کشاورزی ایران در وضعیت کشاورزی در ایران و منابع آبی موجود بسیار تکان دهنده و هول انگیز است. هر چند که اینها مسائل جدیدی نیست و بارها و بارها توسط کارشناسان محیط زیست و هواداران محیط زیست بیان شده است. از آنجائیکه این مصاحبه، طولانی بود بخش هایی که بیشتر مرتبط با محیط زیست ایران است را انتخاب کرده ام:
مردی که 12 سال در مهم‌ترین اتاق وزارت کشاورزی ایران سکونت داشت، امروز معتقد است خطری به مراتب جدی‌تر از اسرائیل، آمریکا و تحریم‌ها، ایران را تهدید می‌کند و این خطر بزرگ تحلیل آب‌های زیرزمینی است. عیسی کلانتری گفت: من نگرانی زیادی برای نسل‌های بعد از خودمان دارم. اگر این روند ادامه یابد یقینا در سه دهه آینده ایران کشور ارواح می‌شود چون دیگر کسی نمی‌تواند در اینجا سکونت کند. صراحتا می‌گویم این جدی‌ترین خطری است که ایران را تهدید می‌کند اما زیر سایه سیاست این خطر از نظرها دور مانده و گم شده است.
– الان وضعیت تأمین مواد غذایی در ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من به آمار و ارقام خود گمرک اشاره می‌کنم. سال گذشته 6.7 میلیون تن گندم، 9.3 میلیون تن علوفه، 1.6 میلیون تن روغن، 1.3 میلیون تن برنج، 1.2 میلیون تن شکر و 150 هزار تن گوشت قرمز وارد کشور شده است. اینها می‌شود 1350 کیلوکالری. وزارت بهداشت گفته است برای اینکه سوء‌تغذیه نباشد، باید در شبانه‌روز بین 2300 تا 2400 کالری مصرف شود. البته این در حالتی است که سوء‌تغذیه نباشد که البته 5 دهک ایران سوء‌تغذیه دارند. حالا 1350 را بر 2400 تقسیم کنید می‌شود 56 درصد. یعنی 44 درصد مواد غذایی در داخل تولید می‌شود.
– حالا ما را با دیگر کشورها مقایسه کنید؟
هیچ کشوری جز شیخ‌نشین‌های جنوب خلیج‌فارس و معدود کشورهایی در جنوب مدیترانه و چند جزیره در دریای کاراییب و برخی دیگر از کشورهای میکروسکوپی این موضوعیت را ندارند. ما از بقیه دنیا عقب‌تر هستیم. در بدترین شرایط خشکسالی در کشور سال‌های 77 تا 80 میزان خودکفایی در تامین مواد غذایی کمتر از 55 درصد نبود حالا چه شده است که الان به این رقم رسیده است؟
– آقای دکتر فکر می‌کنید با این وضعیت چه باید کرد؟ کشاورزی همواره جزو مهجورترین بخش‌هاست. طبق آمارها همواره سرمایه‌گذاری اندکی در آن صورت گرفته و توقع از آن بالا بوده است.
خوب دیگر وقتی مملکت با این وضع روبه‌روست چه باید کرد یک ماه بنادر ایران بسته شود، مردم گرسنه می‌مانند. حالا ما بیاییم آمار غیر واقعی بدهیم. مسئله اما جای دیگری است. من می‌خواهم از مشکل به مراتب بزرگ‌تری حرف بزنم. مشکلات ما اینها نیست. مشکل اصلی که مار ا تهدید می‌کند و از اسرائیل و آمریکا و دعواهای سیاسی و… خطرناک‌تر است مسئله زندگی ملت است. این است که فلات ایران دارد غیرقابل سکونت می‌شود و کسی به این فکر نیست. مسئله اینجاست که آب‌های زیرزمینی تحلیل رفته‌اند وبیلان منفی آب بیداد می‌کند و کسی به فکر نیست.
کم‌آبی کشور را به شدت تهدید می‌کند و بیلان منفی برداشت آب در ابتدای انقلاب زیر صد میلیون متر مکعب در سال بود این بیلان در حال حاضر به 11 میلیارد متر مکعب رسیده است یعنی 110 برابر شده است.
من نگران شدید نسل‌های بعد هستم. هفت هزار سال است که در ایران زندگی جریان دارد. ما حق نداریم با این بی‌تدبیری کشور را با این چالش بزرگ مواجه کنیم.
– آیا مسئولان متوجه این خطری که شما می‌گویید کشور را تهدید می‌کند، شده‌اند؟
من همه جا گفته‌ام. اگر وضعیت اصلاح نشود ایران 30 سال دیگر کشور ارواح می‌شود چون همه کشور تبدیل به کویر می‌شود. در کویر اگر بارش هم صورت گیرد، ثمری ندارد چون سفره آب زیرزمینی خشک شده است، آب در سطح می‌ماند و تبخیر می‌شود.در حال حاضر تمامی پیکره‌های آبی طبیعی ایران خشکیده‌اند. دریاچه ارومیه، بختگان، تشک، پریشان، کافتر، گاوخونی، هورالعظیم،هامون، جازموریان و…. دیگر چیزی باقی نمانده. من از وقوع بحران حرف می‌زنم. زندگی ملت در حال تهدید است. یک کشوری مانند مالدیو که در جنوب اقیانوس هند است در معرض زیر آب رفتن است. این کشور بین 300 تا 400 هزار نفر جمعیت دارد و سال‌هاست سازمان ملل در حال بررسی است که این ملت را کجا ببرد. حالا ما با 75 میلیون نفر، به فرض افزایش نیافتن جمعیت کجا باید برویم.
– چرا این وضعیت پیش آمد؟
اوایل انقلاب بدون مجوز چاه زدند. بدون مجوز کف شکنی کردند. برای تولید بیشتر آب‌های زیرزمینی را از بین بردند و منابع تجدیدشونده را به غیر تجدیدپذیر تبدیل کردند.کویر در ایران در حال گسترش است و هشدار می‌دهم به زودی 25 سال دیگر جنوب البرز و شرق زاگرس غیرقابل سکونت می‌شود و افراد باید مهاجرت کنند. اما به کجا؟راحت بگویم که از 75 میلیون نفر جمعیت ایران 45 میلیون نفر بلاتکلیف می‌مانند.آن وقت رئیس کمیسیون کشاورزی بیاید و بگوید غذای 1.5 میلیارد نفر را در ایران تولید می‌کنیم. شاید البته بعضی که این حرف‌ها را می‌زنند در آسمان‌ها سیر می کنند.
– تراز منفی آب‌های زیرزمینی در سال 84 چقدر بود؟
آقای خاتمی با تراز منفی 5.3 میلیارد مترمکعب دولت را تحویل داد اما چون می‌خواهند تولیدات کشاورزی داشته باشند ولی سرمایه‌گذاری نکنند، می‌آیند آب‌های زیرزمینی را از بین می‌برند. من فکر می‌کنم زندگی ملت ایران در معرض تهدید است و باید فکری به حالش کرد.
– رسیدگی به این مسائل در دولت جدید جایی دارد؟
بله. چشم بر هم گذاشتیم سی سال از انقلاب گذشت. یک نیم چشم دیگر بر هم بگذاریم ایران غیرقابل سکونت می‌شود.مگر می‌شود به راحتی از کنار این مسئله گذشت؟اولویت آقای روحانی اصلا رفع همین مشکل است. اگر همین امروز کارمان را شروع کنیم بین 12تا 15 سال طول می‌کشد که بیلان منفی تراز شود.