داستان دنباله‌دار آلودگی هوا تا به آنجا رسید که پای مجادله‌های سیاسی هم به میان آمد و اختلاف دیدگاه‌های همیشگی دولت و شهرداری تنگنایی جدید پیش‌روی هوای تهران قرار داد؛ دو طرف بر سر سختگیری بیشتر بر سر ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های ترافیک تهران که یکی از اصلی‌ترین راهکار‌های کاهش ضربتی آلودگی هوای تهران است اختلاف دیدگاه دارند. این موضوع باعث شده که به تازگی وحید نوروزی، از مسئولان فعال در زمینه محیط زیست به صراحت نسبت به دعوا‌های سیاسی هشدار بدهد. نوروزی که حالا مشاور معاون ترافیک شهردار تهران در حوزه محیط زیست است از اواخر دهه 80 فعالیت زیست‌محیطی داشته است. او دانش‌آموخته رشته مهندسی محیط زیست است و در حال حاضر درس دکتری این رشته را می‌خواند. در طول سال‌های گذشته هم او که بنیانگذار و رئیس هیات‌مدیره جمعیت جوانان حامی طبیعت (آوای سبز) است در بخش‌های مختلف شهرداری تهران مسئولیت‌های مرتبط با موضوع محیط زیست را داشته است. به بهانه گفته‌های اخیر وحید نوروزی، با او در مورد موضوع آلودگی هوای تهران گفت‌وگو کردیم که در پی می‌خوانید.« منبع : هفته نامه آسمان »
بحث آلودگی هوا هر روز در محافل رسمی و کارشناسی شدید‌تر می‌شود، به تازگی نیز شما انتقاد‌هایی را به مدیریت مسئولان در این زمینه مطرح کرده‌اید، به نظر شما مشکل اصلی در ناکامی برنامه‌های کاهش آلودگی هوا چیست؟
به نظر من آلودگی هوا به بزرگ‌ترین معضل ایرانی‌ها به ویژه شهروندان تهران تبدیل شده است و حتی از مشکل‌های اقتصادی هم پیشی گرفته است. وقتی که هوای تنفسی شهروندان به مخاطره افتد دیگر پول و ثروت اهمیت ندارد. همچنانکه در حال حاضر ساکنان منطقه‌های شمال شهر تهران که بیشتر از اقشار ثروتمند تهران هستند نیز از آلوگی هوا در امان نیستند. در حال حاضر آلودگی هوا تمام اقشار جامعه از فقیر گرفته تا غنی را تحت تاثیر قرار داده و از همین رو است که من معتقدم آلودگی هوا معضل نخست پایتخت است.
به نظر می‌رسد در حال حاضر مدیریت کاهش آلودگی ایران سردرگمی شدیدی مواجه است. از 5 سال پیش معضل آلودگی هوای تهران به‌طور کامل رها شده است. البته از سال گذشته دولت برنامه‌هایی را در این زمینه آغاز کرده است اما به خاطر رها شدن برنامه‌های قبلی اثر‌گذار نخواهد بود.
منظور شما از برنامه اخیر دولت چیست؟
ببینید از اسفند سال 90 دولت برنامه مختصری را در قالب مصوبه‌ای برای کاهش آلودگی هوای تهران و کلانشهر‌های دیگر تعریف کرد به خاطر مشخص نبودن بحث‌های مالی و بودجه در آن عملاً به یک توصیه نامه تقلیل یافته است. ضمن آنکه عملاً معلق مانده است. متأسفانه دوستان دولتی ما پنج سال را از دست دادند. استاندارد خودرو‌ها را رها کردیم. ما به یک موتور محرکه بسیار قوی برای محیط زیست نیاز داریم تا ضمن جبران کمبود‌های موجود، فرصت‌های از دست رفته را نیز جبران کند. آیا الان نباید افرادی که با انحلال کمیته اجرایی کاهش آلودگی هوای تهران باعث عقب افتادن و حذف عملی برنامه جامع کاهش آلودگی هوا شدند در محضر ملت و قانون پاسخگو باشند؟
اجازه بدهید بحث را با این پرسش پیش ببریم؛ چرا تاکنون در برنامه‌های کاهش آلودگی هوای تهران کامیاب نبوده‌اند؟
دلیل این امر کاملاً روشن است؛ مسئولان کشورمان مشکل آلودگی هوا را مشکلی ملی نمی‌دانند. از آنجایی که تبعات آلودگی هوا چندان ملموس و قابل مشاهده نیست، تفکر غالب تاکنون این بوده است که آلودگی هوا مشکلی لوکس است که به کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه مربوط می‌شود. حتی برخی مسئولان ایران معتقدند که مشکل آلودگی هوا، آلودگی آب و محیط زیست از سوی کشور‌های پیشرفته مطرح می‌شود تا ایران را عقب نگه دارند. در واقع می‌گویند چرا وقتی اروپا انقلاب صنعتی کرد و آن همه محیط زیست را تخریب کرد ایرادی نداشت اما اکنون که نوبت کشور‌های در حال توسعه است مسئله محیط زیست و آلودگی هوا و… تبدیل به معضل اصلی کره زمین شده است؟!
از سوی دیگر از آنجایی که برنامه‌های مبارزه با آلودگی هوا شخص محور است و برنامه محور نیست، با تغییر دولت‌ها، مدیران و نگرش‌ها برنامه‌ها هم تغییر می‌کند و از همین‌رو همیشه برنامه‌های مبارزه با آلودگی‌ها شکست می‌خورد.
طبیعی است که بخش‌های گوناگون صنعت از جمله خودرو‌سازی گرایش به پیشرفت و توسعه دارند، بنابراین باید فعالان محیط زیست نیز توانایی مقابله با آلودگی‌های ناشی از پیشرفت صنایع را داشته باشند اما از آنجایی که بخش محیط زیست در کشور ما ضعیف و بدون پشتوانه مالی است همیشه این صنعت است که برنده می‌شود. بنابراین از آنجایی که در مبارزه با آلودگی هوا منافع اقتصادی عده‌ای به خطر می‌افتد، همیشه برنامه‌ها زیست‌محیطی در ایران با شکست مواجه می‌شود.
البته در این میان راهکار‌های غیر علمی مانند آب‌پاشی تهران با استفاده از هواپیما‌های سم‌پاش هم مطرح می‌شود که عین عوام‌فریبی و انتقاد‌آمیز است. تا جایی که روش‌های علمی جهت کاهش آلودگی هوا وجود دارد، اجرای طرح‌های احساسی و هیجانی در موضوعات علمی کاملاً مردود است. ما هنوز به این درجه از علم نرسیده‌ایم که ظرف دو ماه به یک راهکار قابل قبول برای از بین بردن این شرایط برسیم.
در حال حاضر کیفیت بنزین‌های ایران چگونه است؟
در حال حاضر بنزینی که در ایران تولید می‌شود استاندارد یورو 2 را دارد در حالی که در کشور‌های دیگر بنزین با استاندارد یورو 6 و بیشتر تولید می‌شود. متأسفانه تولید‌کنندگان خودرو و بنزین در تولید محصولات خود به مردم احترام نمی‌گذارند. از سوی دیگر خودرو‌های تولید داخل هم استاندارد لازم را برای استفاده از بنزین یورو 4 ندارند. نکته جالب توجه در این میان این است که می‌گویند روزانه 20 هزار لیتر بنزین یورو 4 در تهران تولید می‌شود اما معلوم نیست که این بنزین کجا توزیع می‌شود.
احساس من این است که خودرو‌سازان پشت جایگاه‌های بنزین سنگر گرفته‌اند و صنایع و خودرو‌سازان تبانی کرده‌اند که بنزین را به عنوان متهم ردیف اول پررنگ کنند در حالی که مشکل استاندارد نبودن خودرو‌های تولیدی نیز به اندازه کیفیت پایین بنزین در آلودگی هوا موثر است.
من این فرضیه که تمام مشکل آلودگی هوا به بنزین باز می‌گردد را قبول ندارم و معتقدم در کشوری که هنوز خودرو‌های با موتور کاربراتوری تردد می کنند بهانه گرفتن کیفیت بنزین دور از تدبیر است.
گفتید برنامه کاهش آلودگی هوای تهران به فراموشی سپرده شده‌اند. این برنامه‌ها کدام‌ها بودند؟
برنامه‌های دوم، سوم و چهارم توسعه پنجساله کشور که 15 سال زمان داشت و 3 دولت در جریان آن روی کار‌آمدند در زمینه آلودگی هوا اجرا نشد. طبق مفادی از این برنامه‌ها دولت مکلف بود. ظرف زمان آن برنامه هوای تهران و کلانشهر‌های دیگر را به حد استاندارد برساند. همچنین قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب سال 1374 مجلس، قانون مدیریت مصرف سوخت و توسعه حمل ونقل عمومی که به کمک دو میلیارد دلاری دولت به توسعه مترو اشاره دارد، کامل به فراموشی سپرده شده‌اند جالب است که در سال‌های اخیر بند‌های مختلف بودجه در مورد کمک دولت به حمل و نقل عمومی هیچ یک اجرایی نشدند. علاوه بر اینها برنامه 10 ساله جامع مبارزه با آلودگی می‌شود همه به فکر چاره می‌افتند اما پس از فروکش کردن مشکل دوباره همه چیز به فراموشی سپرده می‌شود.
من فکر می‌کنم و اعتقاد دارم گسترش حمل‌ونقل عمومی کلید بهبود کیفیت هوای تهران است. توسعه حمل و نقل عمومی به ویژه مترو در صورتی که بودجه‌های مورد نیاز آن تامین و اعتبارات قانونی مصوب آن پرداخت شود، می‌تواند بعد از ارتقای استاندارد خودرو و استاندارد سوخت، کلیدی دستیابی به هوای پاک باشد.