سیل تاکنون جان دو نفر را در آق‌قلا گرفته است
سیل گلستان که به دلیل ضعیف شدن پوشش گیاهی همه ساله میهمان ناخوانده شرق گلستان بود، این‌بار در خانه ساکنان آق‌قلا را زد. تغییر کاربری و کاهش پوشش گیاهی در بالادست گرگان‌رود هفته گذشته در شهرستان آق‌قلا در استان گلستان حادثه‌ساز شد. این حادثه جان دو تن از شهروندان را در منطقه گرفت و خسارت‌های جدی به زمین‌ها و محصولات کشاورزی منطقه وارد کرد؛ هرچند برخی رسانه‌ها از قول مسوولان آق‌قلا اعلام کردند که این رخداد تلفات انسانی دربر نداشته است.
کارشناسان منابع طبیعی، یکی از علت‌های اساسی جاری شدن سیل در دشت گرگان را که در چند سال اخیر همه‌ساله در حال تکرار است، تخریب درختان جنگلی و پوشش مرتعی بالادست منطقه ذکر می‌کنند و معتقدند اگر پوشش گیاهی و جنگل‌های بالادست به عناوین متعدد از جمله تغییر کاربری‌ها و تبدیل جنگل و مرتع به زمین‌های کشاورزی صدمه نمی‌خورد، این اتفاق رخ نمی‌داد. محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور درباره علت‌های آب‌گرفتگی دشت گرگان به شرق گفت: «حوضه آبخیز گرگان‌رود یکی از حوضه‌های آبخیزی است که حادثه سیل در آن زیاد رخ می‌دهد. نکته مهم این است که هرچه به سمت جلو حرکت می‌کنیم تعداد این سیل‌ها در حال افزایش است؛ درحالی که با توجه به افزایش دانش مدیریت زمین و تکنولوژی، این انتظار وجود دارد که این روند کاهش یابد.»
او تغییر کاربری اراضی را از عمده‌ترین دلایل این امر می‌داند و می‌گوید: «در بالادست تنگراه این حوادث شدت گرفته و وقتی ما با رخداد حوادث بارندگی یا گرم شدن هوا و سرعت ذوب شدن برف مواجه می‌شویم چون ارتفاعات حوضه آبخیز گرگان‌رود پوشش گیاهی لازم را ندارد، نمی‌تواند سرعت دبی آب را کم کند در نتیجه در زمان بسیار کوتاه با سیل مواجه می‌شویم. این مساله به همراه ویژگی‌های طبیعی حوضه آبخیز فوق، دشت پایین‌دست را در معرض سیلاب قرار می‌دهد.»
درویش بهترین راهکار برای مقابله با چنین اوضاعی را چنین توضیح می‌دهد:« به جای اینکه در پایین‌دست سد ایجاد کنیم به سمت تثبیت بیولوژیک حوضه آبخیز گرگان‌رود در بالادست برویم. درحالی که ما بزرگ‌ترین کشتزارهای آفتابگردان را در این حوضه داریم. در حالی که پتانسیل طبیعی منطقه فوق رویشگاه جنگلی بوده که نه‌تنها از بین رفته بلکه تبدیل به مزارع کشاورزی از جمله آفتابگردان شده که باعث تشدید سیل و هرزاب می‌شود. اصولا این گیاه مانند شیر سماور است که آب را به ساقه‌های خود و سپس خاک روان می‌کند.»
این عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در ادامه یادآور شد: «یکی دیگر از علل پیدایش چنین بحران‌هایی در دشت گلستان، عدم تعادل میان دام در بالادست حوضه فوق با ظرفیت مراتع است چرا که از یک‌سو مراتع را به زمین‌های کشاورزی تبدیل کرده‌ایم که این خود باعث فشار آمدن بیشتر بر مراتع باقیمانده و افزایش ابعاد برهنگی سرزمین می‌شود. طبیعی است که سرعت حرکت هرزاب در زمین برهنه بیشتر است.»
درویش در بیان بحران فوق در حوضه آبخیز گرگان‌رود هشدار داد که در برخی از نقاط بالادست این حوضه، به سنگ مادری رسیده‌ایم که خاک به طور کامل شسته شده و سرعت هرزاب در آن صددرصد است.»
سالی نرمال نه پرباران
او در پاسخ به برخی ادعاها درباره اینکه علت سیل اخیر آق‌قلا، پرباران بودن امسال بوده است، گفت: «آمارهای بارندگی می‌گویند که امسال اگرچه نسبت به چند سال خشک اخیر پرباران بوده؛ ولی نسبت به دهه‌های گذشته که بارندگی‌های فراوان در شمال داشته‌ایم سالی کاملا نرمال بوده است؛ بنابراین نمی‌توان جاری شدن این سیل‌ها را به علت بارش زیاد دانست چراکه در تاریخ منطقه با وجود بارندگی‌های زیاد، سیل به شکل امروزی ثبت نشده است چون پوشش گیاهی کافی داشته‌ایم و می‌توانیم ادعا کنیم علت تخریب، مدیریت نابخردانه انسانی است.»
درویش یکی دیگر از عوامل جاری شدن سیل فوق را خشکسالی‌های پی‌درپی و خشک شدن زمین‌های کشاورزی دیم و متروکه شدن آنها عنوان کرد و گفت: «گسترش کانون‌های بحرانی برهنه، فرسایش بادی و آبی را افزایش می‌دهد و این اتفاقات نامیمون را دامن می‌زند.»
لایروبی رودخانه‌ها و حفظ حریم آنها که طی دهه‌های اخیر مورد بی‌توجهی واقع شده‌اند نیز از جمله علت‌های تشدید سیلاب‌هاست. متخصصان حوزه منابع طبیعی می‌گویند اگر عملیات زه‌کشی در پایین‌دست سدها درست انجام شود، قطعا از گستردگی چنین بحران‌هایی کاسته خواهد شد. مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان در این‌باره به شرق می‌گوید: «درست است که تغییر کاربری‌ها و کاهش پوشش جنگلی در بروز این حوادث موثر است؛ اما نمی‌شود همه چیز را از منابع طبیعی بخواهیم. اگر رودخانه‌ها به اندازه لازم لایروبی شوند و جلو تجاوزاتی که به حریم آنها می‌شود گرفته و دیگر عوامل کنترل شود، کمتر این حادثه‌ها تکرار می‌شود.»
سلامتی عنوان کرد البته بارش زیاد در سال گذشته و گرم شدن ناگهانی هوا که سدها را پرآب کرد نیز یکی از عوامل است.
او تاکید کرد عملیات جنگل‌کاری در گلستان به دقت در حال انجام است و البته تغییر کاربری‌ها و کشت در اراضی شیبدار و همچنین ساخت و سازها در اراضی نیز صدمات خود را وارد می‌کند.
سلامتی تاکید کرد مجموعه منابع طبیعی استان تمام تلاش خود را برای حفظ داشته‌ها انجام می‌دهد. او در پایان گفت اعتبارات ما در سال ۹۰ دو برابر شده اما نمی‌توان در یک سال جبران ۳۰ سال را کرد و باید فعالیت‌های آبخیزداری را افزایش داد.
تلاش شرق برای تماس با سخنگوی فراکسیون محیط زیست مجلس دکتر انوشیروان محسنی‌بندپی و دانستن فعالیت‌های این فراکسیون برای حل معضل تخریب جنگل‌ها در شمال کشور، به دلیل خاموش بودن تلفن همراه ایشان ناکام ماند.