شیرکوه و روز کوهستان
ما کوه‌نوردان و طبیعت‌دوستان مردمی هستیم اهل مراسم و همایش و نکوداشت، چرا که دوستدار رابطه و دیدوبازدید هستیم و به اثر هم‌افزایی و کارایی سرمایه‌ی اجتماعی معتقدیم. در زمینه‌های مرتبط با کوهستان و کوه‌نوردی، همه هفته (به‌جز این ماه‌های اخیر که همه‌جا درگیر کرونا بوده) نشست‌های هفتگی داریم؛ هر سال به مناسبت‌هایی مانند روز کوه‌نورد، روز جهانی کوهستان، روز ملی دماوند، روز پاک‌سازی کوهستان، روز درخت‌کاری، روز محیط زیست، و... برنامه‌هایی برگزار می‌کنیم.
به نظر می‌رسد که این مناسبت‌ها و مراسم، هرقدر که بیشتر از سوی مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد معرفی و برگزار شود و حالت تشریفاتی و دستوری نداشته باشد، در سپهر همگانی جامعه اثرگذاری بیشتری دارد. این‌گونه برنامه‌ها که در دو سه دهه‌ی اخیر توسط انجمن‌ها و باشگاه‌ها و گروه‌های کوه‌نوردی برگزار شده، توانسته تا حد زیادی گفتگوهای محیط زیستی را به مطبوعات، فضای مجازی، محیط‌های آموزشی، و حتی به کوچه و خیابان بکشاند. از این رهگذر، آگاهی و حساسیت مردم نسبت به تخریب‌ها و آلوده‌سازی محیط زیست بسیار بیشتر شده است. امروزه دیگر هیچ طرح بی‌ملاحظه‌ای نمی‌تواند در سکوت و بی‌اعتنایی مردم اجرا شود؛ چشمان حساس مردمِ عادی و اعضای «سمن»ها همه‌جا معدن‌کاری‌ها، سدسازی‌ها، جاده‌کشی‌ها، جایگاه‌های دفن زباله، لوله‌های دفع فاضلاب، و مانند این‌ها را می‌بیند و گزارش می‌کند. بیشتر روزنامه‌ها، سرویس یا ستون محیط زیستی دارند... و مدیرانِ صدها صفحه در فضای مجازی به این مساله‌ها می‌پردازند. فعالیت‌های مردمی، بر بخش‌های عمومی و دولتی نیز اثرگذار بوده و مجریان طرح‌های توسعه، کم‌کم در محاسبه‌ی سود و زیان یک پروژه، ارزیابی اثرات اجتماعی را نیز در نظر می‌گیرند.
استان یزد و منطقه‌ی شیرکوه شاهد خوبی بر اثربخش بودن کنش‌های مردمی در جلوگیری از اجرای طرح‌های مغایر با زیست پایدار است. برای نمونه می‌توان به طرح تله‌کابین تزرجان در سال ۱۳۸۷ اشاره کرد که با پیگیری اهالی منطقه و سازمان‌های مردم‌نهاد به اجرا نرسید. ارتقای وضعیت حفاظتی شیرکوه از منطقه‌ی «شکار ممنوع» به «پناهگاه حیات وحش» نمونه‌ی دیگر است که جشن اعلام آن هم در روز جهانی کوهستان ۱۳۹۸ برگزار شد. از سوی کوه‌نوردانِ سبزاندیش، طرح‌هایی برای ضابطه‌مند کردن صعودها به قله‌ی اصلی شیرکوه و دیگر چکاد‌های منطقه تهیه شده که اگر به اجرا برسد، حتماْ می‌تواند الگوی خوبی بشود برای دیگر کوهستان‌های پر رفت‌وآمد کشور. مخالفت با طرح برداشت سنگ مس از «دره زرشک» نمونه‌ی دیگری از افزایش حساسیت محیط زیستی در منطقه است که قطعاْ نمی‌تواند بی‌ارتباط با برگزاری مراسم‌های محیط زیستی و کوشش‌های کنشگران باشد.
انجمن کوه‌نوردان ایران که یک سازمان مردم‌نهاد است از سال ۱۳۸۳ هر سال در روز بیستم آذر برنامه‌ای با عنوان «جشن روز کوهستان» در تهران داشته و از سال ۱۳۹۳ هم با همکاری «بنیاد محمدی‌فر» رویداد دوسالانه‌ای را با عنوان «جشنواره‌ی کوه‌نوشته‌ها» همزمان با روز جهانی کوهستان برگزار کرده است. این رویدادها در جامعه‌ی بزرگ کوه‌نوردی بازتاب داشته و در شهرهایی دیگر فعالیت‌های مشابهی صورت گرفته است. دفتر نمایندگی انجمن کوه‌نوردان در یزد، از گروه‌های فعالی بوده که در موضوع حفاظت کوهستان و همچنین حفظ میراث‌های فرهنگی و ترویج گردشگری هماهنگ با محیط زیست مؤثر بوده است.
امید است دستگاه‌های دولتی با گشاده‌رویی، شنونده‌ی نقدهای مردمی باشند و از رهگذر افزایش همکاری‌های اجتماعی، وضع بهتری را برای محیط زیست میهن رقم بزنند.
(عکس از: ایرنا)