" می دونی چیه؟ شما انسان ها در واقع حیون نیستین. هر حیونی توی این سیاره خودش رو به طور غریزی با محیط اطرافش تطبیق میده و به تعادل می رسونه. اما شما انسان ها این طوری نیستین. شماها وارد یه منطقه می شین و شروع به تولید مثل می کنین و اون قدر خودتون رو تکثیر می کنین تا همه منابع طبیعی اونجا رو مصرف کنین. اونوقت تنها راه بقا رو در این می بینین که به یه منطقه دیگه مهاجرت کنین. فقط یه موجود دیگه توی این سیاره هست که دقیقا مثل شماها زندگی می کنه. می دونی اون چیه؟ ویروس! انسان ها یک بیماری اند، سرطان این سیاره...."
این یکی از دیالوگ های مامور اسمیت در یک صحنه از فیلم به یاد ماندنی "ماتریکس" ساخته ی برادران واچسفکی است که به نظر می رسد بدون اغراق باید آن را به عنوان واقعیتی انکارناپذیر ، تلخ و طنز آمیز از حاکمیت خودمان بر سیاره زمین قبول کنیم.
ماه گذشته مقامات رسمی اعلام کردند که جمعیت کشور از ۷۰ میلیون نفر در سال ۸۵ به بیش از ۷۵ میلیون نفر در سال ۹۰ رسیده است و در صورتیکه نرخ رشد ثابت باقی بماند جمعیت ایران در سال 2030 به رقم گیج کننده 183 میلیون نفر خواهد رسید. (2)
شهر تهران 80000 هکتار مساحت دارد و حداقل ده میلیون نفر در آن زندگی می کنند. اگر هر شهروند تهرانی برای برآورده کردن نیاز خود به غذا، پوشاک، کاغذ، آب، چوب و مصالح ساختمانی به یک هکتار زمین نیاز داشته باشد، تهرانی ها به ده میلیون هکتار زمین یعنی 125 برابر اندازه فعلی شهر خود، به فضای تولیدی نیاز دارند.
این واقعیت در مورد تمام ایران صادق است. هر ایرانی برای تامین نیازهای زندگی خود به 0.5 هکتار کشتزار، 0.4 هکتار جنگل و 0.6 هکتار مرتع نیاز دارد؛ با این حساب 19 میلیون هکتار کشتزار و 12 میلیون هکتار جنگلی که در حال حاضر در کشور داریم، به هیچ وجه قادر نیست تکافوی نیاز مردم را بکند. در عین حال در هر ثانیه 360 متر مربع از جنگل های کشور از بین می رود و هر سال یک میلیون هکتار به وسعت بیابان های ایران اضافه می شود.(1)
سوال اینجاست که آیا می توان به این رشد نامحدود ادامه داد و خواستار آن بود که رفاه، عدالت، آزادی و آینده بهتر برای همه فراهم شود؟ تا آنجا که به شعارهای سیاسی مربوط است، با عزم و اراده می توان به همه اهداف رسید اما دانش بوم شناسی می گوید چنانچه با تمام توان مالی، علمی، فرهنگی بر رشد جمعیت خود لگام نزنیم نه فقط دستیابی به اهداف والای انسانی میسر نیست بلکه حتی آنچه در گذشته رشته ایم جملگی پنبه خواهد شد. در مورد جامعه ما نگرانی مضاعف از آن روست که جمعیت و مصرف هر دو به شیوه ای افسارگسیخته رو به افزایش است. (2)
بدون توجه به ظرفیت های بنیادی سرزمین مان مجبوریم به یک زندگی به دور از رفاه و سرشار از آسیب های جدی درزمینه مسکن، اشتغال، آموزش، بهداشت و آب ومواد غذایی سالم و در محیط زیستی آلوده بسنده کنیم.
نحوه تعامل ما با طبیعت و چشم اندازی که برای آینده کشورمان ترسیم می کنیم تماما بستگی به پاسخ این سوال دارد که چه نوعی از زندگی را برای خود و فرزندان خود می خواهیم و چه نوع محیط زیستی را برای آنها در نظر داریم.اگر خواسته ی ما آن است که آیندگان یک زندگی کوتاه را در محیطی شلوغ و ناسالم بدون لذت از چشم اندازهای طبیعی سپری کنند٬ می توانیم سیاست های تشویق مردم به افزایش جمعیت را در پیش بگیریم و سرخوشانه به جمع آوری ارتشی چندین میلیون نفری برای جنگ با طبیعت، رفاه اقتصادی و امنیت زیست محیطی بپردازیم!
....................................................................................................................
(1)شالوده آمایش سرزمین، مجید مخدوم
(2)شناخت محیط زیست، ادوارد کلر، دانیل بوتکین، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده
(3)طرح امید، لستر برون، ترجمه حمید طراوتی