شناسنامه کتاب : زیستگاه های آب های جاری ؛ پیامدهای فعالیت های موثر انسان بر زیستگاه های آبی
تالیف و ترجمه : هنریک مجنونیان ، الهه پورکریمی
انتشارات زعفران
چاپ اول : 1391
شمارگان :2500 نسخه - 182 صفحه
رودخانه ها زیستگاه های لوتیک یا آب های جاری و روان هستند که در مقابل آب های ساکن یا لنتیک نظیر دریاچه ها و آبگیرها قراردارند . با وجود وابستگی هایی که هر دو محیط زیست آبی با یکدیگر دارند از نظر خصوصیات زیستگاهی و عملکرد به شدت از یکیدیگر متمایزند، رودخانه ها نسبت به دریاچه ها کمتر توانسته اند ارزش های زیستگاهی خود را به اثبات رسانده و از نظر حفاظت جایگاه مطمئنی برای خود دست و پا کنند، در حالی که اهمیت آنها به عنوان تغذیه کننده بسیاری از آب های پذیرنده نظیر دریاچه ها کمتر از آن ها نیست. رودخانه ها در هر مقیاسی که باشند کوچک یا بزرگ بر محیط و زندگی مردم تاثیر چشمگیری می گذارند، زندگی و نیازهای زیستی اولیه، کشت و کار و همه فعالیت های جوامع تنگاتنگ به رودخانه ها وابسته است، تصور بقا و تداوم زندگی بدون وجود آن ها قابل تصور نیست.
رودخانه ها جدا از تغییرات طبیعی خود امروزه تحت تاثیر فعالیت های موثر انسان در معرض دگرگونی های ژرفی قرار دارند. تخریب پوشش گیاهی حوضه آبخیزها (آلودگی های بی کانون)، مهار رودخانه ها از طریق احداث سد، دستکاری و مستقیم سازی بستر رودخانه ها، آلودگی های ناشی از تخلیه فاضلاب ها و بهره برداری از شن و ماسه هریک به شکلی در دگرگونی محیط زیست رودخانه ها موثرند. پیامدهای سوء این گونه فعالیت ها می تواند برای انسان بسیار گران تمام شود، زیرا حیات اقتصادی و اجتماعی هر کشور به رودخانه ها وایسته است.
این مجموعه صرفاٌ به خاطر آشنایی کلی دانشجویان با اکوسیستم رودخانه، ارزیابی پیامدهای سوء بهره برداری از شن و ماسه، ضوابط موجود درباره این گونه فعالیت ها و مساعدت به کارشناسان اجرایی و محیط بانان در فعالیت های روزمره آن ها در حفاظت از زیستگاه های آبی فراهم شده است. بدیهی است تا دستیابی به دستورالعمل های روشن و دقیق برای حفظ رودخانه ها راه درازی باید پیموده شود اما مولفین امیدوارند حداقل با طرح اهمیت موضوع نظر دستگاه های ذی ربط، مجریان و پژوهشگران را به اهمیت فعالیت های مخرب بر سرنوشت رودخانه ها جلب کنتد تا این زیستگاه های حیاتی حداقل در سطحی همتراز با سایر زیستگاه های حفاظت شده، مورد توجه دستگاه های ذی ربط در حفاظت و بهره برداری قرار گیرند.
مطلب فوق بخشی از مقدمه کتاب مزبور می باشد.
در سال 1377 کتابی تحت عنوان « حفاظت رودخانه ها » به عنوان کتاب کمک درسی دانشجویان آموزشکده محیط زیست توسط استاد هنریک مجنونیان چاپ و منتشر شد، اما قبل از اینکه مورد استفاده دانشجویان قرارگیرد مورد استفاده کارشناسان اجرایی قرار گرفت و به زودی نایاب شد. کتاب حاضر را می توان تجدیدنظری بر کتاب حفاظت رودخانه ها تلقی کرد، با این تفاوت که چند مقاله ضروری دیگر نیز به آن اضافه شده است.
فهرست مطالب کتاب زیستگاه های آب های جاری به شرح زیر است:
- مقدمه
- مقدمه ای بر شناخت اکوسیستم های رودخانه ای
- روابط متقابل زیستگاه های آبی با جوامع ماهیان
- زیستگاه های آب های جاری (الگوها و انواع آب های جاری)
- اثرات جنگل کاری بر آبزیان رودخانه ها
- اثرات فیزیکی و بیولوژیکی برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه
- رهنمودهای زیست محیطی یونپ برای پروژه های بهره برداری شن و ماسه از سواحل رودخانه ها
- سیاست های ملی استخراج شن و ماسه رودخانه ها (سازمان ملی شیلات امریکا)
- پیامدهای فعالیت های موثر انسان بر زیستگاه های آبی
- راهبردهای منطقه ای اتحادیه جهانی حفاظت برای حوضه رودخانه ها و دریاهای بین المللی