امروز مطلبی از محمد درویش جایی خواندم که به نکته ی بسیار جالبی اشاره داشت. قضیه از این قرار است که دیدم محمد روی صفحه ی فیس بوکش مطلبی را لینک کرده است با این تیتر که “خشکسالي در ايران، نتيجه تصميم گيري‌هاي غيرکارشناسانه است”. مطلب را که خواندم تصمیم گرفتم برای محمد کامنت بگذارم. اولین چیزی که نظرم را جلب کرد این قضیه بود که به تیتر انتقاد کنم چرا که خشکسالی یک مساله ی طبیعی است و نمی تواند نتیجه ی غیرکارشناسانه باشد.
با خودم گفتم بهتر است قبل از اینکه چیزی بنویسم نگاهی به چند مرجع بیندازم و خوب شد که انداختم. بولتنی که NOAA در مورد خشکسالی منتشر کرده است حداقل به سه نوع خشکسالی اشاره می کند: خشکسالی جوی، خشکسالی کشاورزی و خشکسالی هیدروژیک. در خشکسالی جوی بیشتر از شدت خشکی و طول دوره ی خشکی در مقایسه با میانگین بلندمدت صحبت در میان است. در نوع دوم توجه که با دید کشاورزی به موضوع نگاه می کند بیشتر از کاهش بارندگی، کمبود رطوبت خاک و افت سطح آب های زیرزمینی صحبت به میان می آید. اما چیزی که به نظرم با شرایط ایران جور آمد مورد آخر است. به تعریف دقت کنید که از اینجا است:
Hydrological Drought: Associates the effect of periods of precipitation shortfalls on surface or subsurface water supply. The frequency and severity of hydrological drought is often defined on a watershed basin scale. Although climate is a primary contributor to hydrological drought, other factors such as changes in land use, land degradation, and the construction of dams all affect the hydrological characteristics of the basin.
در واقع این نوع خشکسالی که در گستره ی حوزه ی آبخیز به صورت منطقه ای رخ می دهد نه فقط عوامل اقلیمی، که عواملی چون تغییر کاربری اراضی، فرسایش و ساخت سدها هم موثر هستند.
NOAA این نوع خشکسالی را اینطور تعریف می کند:
Hydrological drought usually occurs following periods of extended precipitation shortfalls that impact water supply (i.e., streamflow, reservoir and lake levels, ground water), potentially resulting in significant societal impacts. Because regions are interconnected by hydrologic systems, the impact of meteorological drought may extend well beyond the borders of the precipitation-deficient area.
اگر به تعریف دقت کنید صحبت از دوره ی طولانی کاهش بارندگی است که پیامدهای فرامنطقه ای در پی دارد.
سعی کردم به چند فصل کتاب نگاهی بیندازم اما متاسفانه سیستم جستجوی کتابخانه در دسترس نیست. فرصتی پیش بیاید در این رابطه باز هم می نویسم.
در نهایت پیشنهاد می کنم مطلبی را که مدتی قبل اینجا در مورد خشکسالی و فرهنگ سازی نوشتم مطالعه کنید و نگاهی به مقاله اش بیندازید.