نادر ضرابیان*– همشهری
منطقه‌ای که در شمال تهران و در شهرستان شمیران قرار دارد و امروزه لواسان نامیده می‌شود، در گویش قدیمی منطقه و گویش محاوره‌ای امروز، “لواسون” خوانده می‌شده است و به احتمال زیاد از نظر واژگانی به معنای “محل طلوع خورشید” است، زیرا برای مردم ری و تهران خورشید از این سو خود را نشان می‌داده است.
بخش لواسانات که شامل دو دهستان “لواسون بزرگ” به مرکزیت روستای لواسون بزرگ، و “لواسون کوچک” به مرکزیت روستای افجه و شهر لواسان می شود، چهار ویژگی مهم دارد که آن را بسیار متمایز کرده است: حدود 80 درصد از پارک ملی لار، حدود 50 درصد از منطقه‌ی حفاظت شده‌ی ورجین، دریاچه‌ی سد لتیان، وکوه “خله‌نو” بلندترین قله‌ی استان تهران به ارتفاع 4387 متر، در این بخش قرار دارد.
شهر لواسان که در دشتی بزرگ و سر سبز در شرق شهرستان شمیران قرار دارد، به خاطر آب و هوای مطلوب، آرامش، طبیعت غنی، و داشتن راه های دسترسی مناسب و نزدیکی به تهران در سال های اخیر بسیار مورد توجه قشرهای گوناگون، از گردشگر و مهاجر تا زمین‌خوار و سرمایه‌گذار بخش زمین… قرار گرفته است. ضعف در مدیریت منطقه سبب شده آب رودخانه‌ی جاجرود (شاهرگ منطقه) از سرچشمه آلوده شود، باغ‌ها و کشتزارها به ساختمان و راه بدل شود، زیستگاه‌های حیات وحش تخریب شود، گردشگری غیرمسوولانه و آسیب‌رسان شدت بگیرد، و حتی هوای منطقه به علت رفت و آمد سنگین خودروها و عوامل دیگر آلوده شود.
اهالی بومی منطقه به سرعت در حال از دست دادن زمین و باغ خود هستند، و در مقابل جمعیت غیربومی افزایش می‌یابد. در میان جمعیت غیربومی، آنان که اقامت دایم در منطقه ندارند و فقط به قصد سرمایه‌گذاری در بخش زمین وارد منطقه شده اند، نوعا هیچ تلاشی در جهت جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست منطقه ندارند.
اداره‌ی محیط زیست لواسان که با توجه به وسعت منطقه‌های حفاظت شده، باید قدرت زیادی داشته باشد، متاسفانه بسیار ضعیف است و در برابر سازمان‌ها و افراد و نهادهای دیگر که مرتبا به عرصه‌های ملی تجاوز می‌کنند، قدرت ناچیزی دارد.
تا سال 1386، هیچ‌گونه فعالیت مردمی برای حفظ محیط زیست در منطقه‌ی لواسان وجود نداشت، اما از این سال کوه‌نوردان لواسانی که مانند بسیاری از کوه‌نوردان دیگر دلبسته‌ی طبیعت هستند، با تشکیل “گروه کوه‌نوردی لواسان” و همکاری با “گروه دیده‌بان کوهستان” به یک نیروی موثر در پایش منطقه، آموزش کلیات محیط زیست به مردم، حمایت از حیات وحش، و جلوگیری از اجرای چند طرح مخرب بدل شده اند.
امید آن که مدیران دولتی و دیگر مسوولان منطقه، همکاری شایسته‌ای با کنشگران غیردولتی محیط زیست داشته باشند و با استفاده از این سرمایه‌ی اجتماعی، کمر همت به حفظ طبیعت لواسان ببندند.
* از موسسان گروه کوه‌نوردی لواسان، عضو انجمن کوه نوردان ایران