دیده بان حقوق حیوانات: باغ پرندگان، محلی برای نگهداری پرندگان گوناگون و رنگارنگ. مکانی که از حدود یک دهه پیش به تدریج در شهرهای ایران یکی پس از دیگری افتتاح شد. آنچه که عموم مردم از باغ های پرندگان می بینند پرندگان زیبایی است که در محلی جمع شده اند، پرندگانی که گاهاً هیچوقت آنها را ندیده اند و نمی دانند از کجا و چگونه به باغ پرندگان آمده اند. اما دوستداران حیات وحش و حامیان حیوانات نگاه متفاوتی به باغ پرندگان دارند، آنها در این مکان ها پرندگانی را می بینند که در معرض خطر انقراض قرار دارند، پرندگانی که بطور معمول نباید در حبس باشند، آنها رنج و افسردگی پرندگان شکاری را می بینند.
به همین بهانه گفتگویی داشتیم با ایمان ابراهیمی، کوشنده محیط زیست که دارای تجربیات فراوانی در خصوص پرندگان و پرنده نگری است.
سوال: چه پرندگانی در باغ پرندگان اصفهان نگه داری می شوند؟
جواب: اکثر پرندگان باغ پرندگان اصفهان را پرندگان حیات وحش ایران شامل میشود و گونه های وارد شده از خارج از کشور بسیار کم است. اغلب گونه هایی که از حیات وحش ایران در این باغ وجود دارد هرگز در اسارت زاد آوری نکرده و نمی کنند و بیشتر آن ها مستقیماً از طبیعت و بعضا از تالاب ها و مناطق تحت حفاظت گرفته شده اند. خرید و فروش و صید و زنده گیری این پرندگان کاملا غیر قانونی بوده و در مورد بعضی گونه ها جریمه های سنگینی نیز وجود دارد. بسیاری از این پرندگان از گونه های بسیار کمیاب در ایران و حتی جهان است. گونه هایی نظیر اردک بلوطی و غاز پیشانی سفید و عروس غاز از گونه های در خطر در سطح بین المللی است و گزارشات مشاهدات آن ها بسیار کم است. تعداد غاز پیشانی سفیدی که در باغ پرندگان اصفهان وجود دارد در تالاب های محل زندگی اش وجود ندارد!
س: پرندگان ایرانی باغ پرندگان از کجا می آیند؟
ج: بعضی از این پرندگان توسط مردم به این باغ پرندگان اهدا شده و بعضی از آن ها به صورت موقت توسط اداره کل حفاظت محیط زیست به آن ها داده شده اما اکثریت مطلق این پرندگان مانند دیگر باغ های پرنده و باغ وحش های ایران توسط دلالان حیات وحش به باغ پرندگان اصفهان رسیده اند. به نظر می رسد شبکه ای قدرتمند از صیادان و دلالان حیات وحش در ایران وجود دارد که با شناختی که از گونه های کمیاب و در خطر ایران و زیستگاه های زندگی آن ها دارند به راحتی می توانند آن ها را به طور غیر قانونی صید و به فروش برسانند. به طور مثال گونه هایی مانند قوی گنگ و عروس غاز که در اختیار باغ پرندگان است تنها معدود زیستگاه هایی در شمال کشور دارند و این به معنا است که شبکه ی قاچاق حیات وحش در تمام کشور به هم مرتبط اند و به راحتی در تعداد انبوه این گونه های کمیاب از گوشه ای به گوشه ی دیگر کشور می روند.
س: آیا در باغ پرندگان پرنده ها شناسایی شده و دارای پرونده هستند؟
ج: خیر هیچگونه شناسایی منظم و تشکیل پرونده ای وجود ندارد. در یک باغ پرندگان استاندارد و به لحاظ قانونی هر پرنده ای که وارد محیط میشود باید پلاک یا حلقه ای به پایش گذاشته شود که شماره گذاری شده است. مطابق با شماره باید پرونده ای برای آن پرنده تشکیل شود که وضعیت سلامتی و نحوه ی ورود و شرایط پرنده و خصوصیان وزنی و اندازه و…. در آن به طور کامل نوشته شود. در صورتی که پرنده ای به دلیل مرگ یا هر دلیل دیگری حذف شود باید دلیل همراه با مستندات قابل قبول در پرونده نوشته شده و بایگانی شود و در صورت لزوم لاشه ی پرنده به اداره کل حفاظت محیط زیست تحویل داده شود. در طول تمام سال های فعالیت باغ پرندگان بار ها اداره کل حفاظت محیط زیست استان و تشکل های مردمی از باغ پرندگان خواستار عمل به این وظیفه ی خود شده اند که باغ پرندگان از عمل به این مهم شانه خالی کرده و این موضوع جای سوالات بسیاری میگذارد. بار ها شده که در طول مدت کوتاهی تعداد یک پرنده ی کمیاب و مهم در باغ پرندگان ناگهان کم شده و باغ پرندگان بدون ارائه ی مستندات مدعی مرگ آن ها شده است. سوالی که وجود دارد این است که مردم چگونه بدون وجود مدارک کافی میتوانند اطمینان داشته باشند که این پرندگان با قیمت های بالا به فروش نرفته است؟
س: آیا شرایط نگهداری پرندگان در باغ پرندگان مناسب است؟
ج: در مورد اکثریت قریب به اتفاق پرندگان خیر. وضعیت بهداشت آب پرندگان معمولا اصلا مطلوب نیست. بسیاری از گونه ها هستند که نباید در کنار یکدیگر قرار بگیرند چرا که در صورت نگهداری آن ها در جوار هم درگیری بین آن ها ایجاد میشود و کم نمیبینید این پرندگان را که در یک قفس در باغ پرندگان نگه داری میشوند. ضمن اینکه هر پرنده ای مانند هر انسانی نیاز به یک قلمرو دارد که در این قلمرو یا منطقه ی امن نمیتواند حضوری جز خودش را قبول کند در حالی که در باغ پرندگان این موضوع اساسا مورد توجه نبوده و نیست و پرندگان با استرس شدید ناشی از همجواری زندگی میکنند و همین ترس و استرس از عوامل اصلی مرگ و میر در این مکان است. جز این بسیاری از پرندگان در طبیعت دارای رژیم غذایی بسیار گوناگونی هستند و به تمامی آن غذا ها برای تامین نیاز های بدنشان نیاز دارند در حالی که در باغ پرندگان تامین این رژیم غذایی غیر ممکن بوده و تنوع غذایی محدود به یک یا چند غذای محدود میشود که این باعث بروز بسیاری از بیماری و در نهایت مرگ پرنده میشود. شرایط نگهداری بسیاری از پرندگان در این مرکز به گونه ای است که پرنده حتی فضای مناسب برای بال زدن هم ندارد.
س: وجود باغ پرندگان در منطقه خطری هم برای طبیعت حاشیه ی آن ایجاد میکند؟
ج: البته. باغ پرندگان اصفهان در بزرگترین و مهم ترین پراک جنگلی شهر واقع شده است که در این پارک بیش از 50 گونه پرنده زندگی عادی خود را میکنند. باغ پرندگان تعداد بسیار زیادی از پرندگان غیر بومی خود را به صورت آزاد در محوطه نگه داری میکند و در صورتی که قسمتی کوچک از تور محافظ باغ پرندگان پاره یا باز شود این گونه های غیر بومی از محوطه خارج شده و خسارات غیر قابل جبرانی به اکوسیستم این پارک جنگلی وارد میکنند. کما اینکه این اتفاق هم اکنون هم افتاده و به راحتی میتوان در این پارک جنگلی مرغ مینا های فرار کرده از باغ پرندگان را مشاهده کرد و وجود آن ها باعث نابودی بسیاری از گونه های این پارک جنگلی خواهد شد. در حقیقت این پارک جنگلی خود یک باغ پرندگان طبیعی است و با ساخته شدن یک اسارتگاه پرندگان در آن، این باغ پرندگان طبیعی هم به خطر انداخته ایم.
س: با وجود این شرایط چگونه این مرکز به فعالیت های خود ادامه می دهد؟
ج: این سوال مدت هاست که مطرح است. نگهداری از پرندگانی که به لحاظ قانونی نگه داری از آن ها جرم است، آن هم در این شرایط و در جلوی چشمان قانون سوالات بسیاری ایجاد میکند. به نظر میرسد درآمد بسیار بالای این مکان برای شهرداری و همچنین رقابت شهر های بزرگ در داشتن مراکز باغ وحش دلیل اصلی این موضوع شده که در روز روشن و جلوی چشمان این اقدامات غیر اخلاقی و غیر قانونی انجام شود بدون اینکه برخورد قانونی صورت بگیرد. سوالی که پیش می آید این است که وقتی مرکزی ایجاد میکنیم که از اساس دارای مشکل است و در آن اقدامات خلاف قانون انجام میدهیم و با به نمایش گذاشتن این اقدامات غیر قانونی، نگهداری غیر مجاز از پرندگان تحت حمایت قانون را ترویج میکنیم چگونه میتوانیم از مردم توقع احترام به این قوانین را داشته باشیم؟