کوهستان، ذخیره‌گاه تنوع زیستی و ژنتیکی کشور

کوشان مهران و عباس محمدی- خبر آنلاین

22 می (اول خرداد)، از سوی سازمان ملل “روز تنوع زیستی” نامیده شده است. ادوارد ویلسون،در کتاب ارزنده‌ی خود با عنوان تنوع حیات می‌گوید چرا باید موضوع تنوع زیستی برای ما مهم باشد؟ چه تفاوت می‌کند اگر برخی از گونه‌ها و یا حتی نیمی از آن‌ها از زمین محو شود؟ سپس خودش پاسخ می‌دهد: «سرچشمه‌های جدید اطلاعات علمی خواهد خشکید. ثروت‌های بالقوه‌ی زیست‌شناختی بزرگی منهدم  می‌شود، داروها، محصولات کشاورزی و پزشکی، چوب، الیاف و خمیر، گیاهان حفاظت‌کننده‌ی خاک، جایگزین‌های نفت و سایر محصولات و امکاناتی که هنوز در راه است، منتفی می‌شود. در بعضی محافل رسم چنین است که به کوچک‌ها و گمنام‌ها، این کُخ‌ها و علف‌های هرز وقعی نمی‌نهند و فراموش می‌کنند که یک شب‌پره‌ی گمنام آمریکای لاتین مراتع استرالیا را از بلای رشد بیش از حد کاکتوس نجات داد، که گیاه پریوش قرمز درمان بیماری سرطان هاجکین و لوسمی لنفتیک کودکان را فراهم آورد، که سرخدار پاسیفیک امید قربانیان سرطان سینه و تخمدان شد، که یک ماده‌ی شیمیایی در بزاق زالو لخته‌های خون را در حین جراحی حل می‌کند، و این سیاهه از پیش نیز، علیرغم تحقیقات محدود، طولانی و برجسته بوده است… . برای فراموش‌کاران آسان است که خدمات اکوسیستم‌ها به انسان را نادیده بگیرند. این سیستم‌ها خاک را حاصلخیز و هوا را قابل تنفس می‌کنند…».

کوه‌ها، به دلیل تنوع ریخت‌شناسی و متفاوت بودن شرایط طبیعی در ترازهای ارتفاعی گوناگون، در هر منطقه‌ای که باشند، سبب چند برابر شدن تنوع زیستی زیست‌بوم می‌شوند. به علاوه، در سرزمین‌هایی مانند ایران که پیشینه‌ی دراز زیست انسان موجب تصرف گسترده‌ی دشت‌ها شده، کوهستان نقش پناهگاه را هم برای گونه‌های جانوری و گیاهی بازی می‌کند. در میان رشته‌کوه‌های ایران، کوهستان زاگرس که عرض‌های جغرافیایی گوناگون و رژیم‌های بارشی متنوعی را در بر می‌گیرد، به واقع گنجینه‌ی ژنتیکی کشور است.

 

نمایی از منطقه ی پاپی. عکس از رضا شکاری

شاهزاده مسعود میرزا ظل السلطان، در خاطرات خود به آتش سوزی در عمارت مسعودیه، منزل شخصی خود در تهران، اشاره می‌کند که با وجود برآورد دویست هزار تومانی خسارت وارد شده (که در دهه‌ی هشتاد قرن نوزدهم رقمی بسیار سنگین بوده) بیش از هر چیز برای دو شاخ مرالی که در آتش سوزی از دست رفته بود، افسوس می‌خورد. او این دو مرال باشکوه را در منطقه‌ی “پاپی” لرستان شکار کرده بود؛ زیستگاهی کوهستانی، جنگلی و بهشت‌ مرال، شوکا، گوزن زرد، و در نواحی صخره ای: کبک دری و خرس قهوه ای.

بارون دوبد و سر هنری لایارد هر دو در دهه‌ی چهارم قرن نوزدهم، به وجود شیر در جنگل‌های بلوط  اطراف شهر خرم آباد لرستان اشاره داشته‌اند، و به‌ویژه لایارد تاکید می‌کند که شیرها با گرم شدن هوا به ارتفاعات می‌رفتند و با شروع سرما به‌سوی دره ها حرکت می‌آمدند. این منطقه، با بیشه‌ها و آبشارها و چشمه‌های پرشمار، هنوز زیستگاه هنوز پلنگ، خرس، کل و بز، گرگ، دال، گرگاس، و گونه‌های شاخص دیگر است و پتانسیل احیای مرال و گوزن زرد را دارد؛ به شرط آن‌که واقعا بخواهیم، و با نیروهای علاقه‌مند محلی کار کنیم. یکی از مهم‌ترین عوامل تهدید پوشش جنگلی پاپی لرستان کوره‌های زغال  است که با قطع درختان بلوط (و بی هیچ اقدام موثر برای احیای پوشش جنگلی) تیشه به  ریشه‌ی این ذخیره‌گاه تنوع زیستی می زند.

در روز تنوع زیستی، به حفظ زیستگاه‌ها بیاندیشیم!

Posted in: دسته‌بندی نشده