کوشان مهران
مورخ شهیر یونانی، هرودوت، در قرن پنجم پیش از میلاد برپایه‌ی گفتار جنگاوران مقدونی که در رکاب اسکندر از آسیای صغیر تا کناره های سند و شمال پاکستان و افغانستان کنونی تاخته بودند، حکایتی افسانه‌وار گفته است؛ به گفته‌ی هرودوت در شمال سرزمین کنونی پاکستان، مورچه هایی به اندازه‌ی گربه وجود داشتند که پس از حفر خاک برای ساخت لانه، بومیان منطقه در خاک های کپه شده توسط آن جانوران، ذرات طلا می یافتند.
برای قرن ها این داستان هم ردیف ققنوس و عنقا خیالی شمرده می شد، ولی در اوایل سال های 1980 پژوهشگر فرانسوی Michel Peissel به هنگام بازدید از فلات Deosai در شمال پاکستان مورد بسیار جالبی را مشاهده نمود. مردان قبایل محلی با شستن خاک‌های کپه شده در اطراف لانه‌ی مارموت هیمالیا Marmota himalayana به ذرات طلا دست می یابند!
جونده حفار با جثه ای به اندازه گربه خانگی، به هنگام حفر و کند وکاو خاک به رگه های طلا برخورد نموده و ناخواسته زر ناب را همراه خاک در دهانه لانه خود کپه می نماید.
تاریخ، تنها شرح جنگ ها و کشتارها و کشورگشایی های فاتحان نیست. برای یک پژوهشگر تاریخ زیگونگی، مستندات تاریخی می تواند گره گشای مواردی همچون نقشه پراکنش گونه ها باشد. برای نمونه در کنار سنگواره های فیل سوری یافت شده در لوانت(ساحل غربی مدیترانه) مهرها و دیوار نگاره ها و متون میخی از کتابخانه های سومریان با فر و جاه، تا شکارنامه های پادشاهان جنگاور آشور حکایت از مشاهده و شکار و زنده گیری “پورا” می نمایند که به پارسی پهلوی “پیل” و اکنون “فیل” نامیده می شود.
در تاریخ معاصر ایران نیز خاطرات شاهزاده مسعود میرزا ظل السلطان آکنده از اطلاعات ناب درباره پراکنش گونه هایی است که اکنون بنابر باور حاکم بر محیط زیست ایران امکان وجود آنها در آن مناطق نمی رود که می توان گزارش وجود مرال در قراچه داغ (ارسباران)، مغان، پاپی لرستان و میانکاله را نمونه ای از این موارد برشمرد.