کوشان مهران
برای نگارنده‌ی این یادداشت، خبر ایسنا درباره‌ی خطر انقراض آهو در زیستگاه‌های قزوین، با چند پرسش همراه است؛ نخست، بخشی از خبر:
«علیپور، مدیرکل محیط زیست استان قزوین خاطرنشان کرد: در مجموع در مقایسه‌ای که در خصوص تعداد جانوران در یک منطقه نسبت به مشابه آن در سال گذشته صورت گرفته است، در تمامی مناطق، به جز آهو و قوچ و میش که شاهد یک روند کاهشی در جمعیت آنان هستیم در سایر موارد، از جمله گونه‌ی جانوری کل و بز در مناطق مختلف الموت شرقی و غربی و طارم سفلی و آوج، شاهد افزایش حدود ۱۰ تا ۲۰ درصدی در جمعیت آنان هستیم… علیپور یادآور شد که کاهش جمعیت گونه‌های جانوری آهو، قوچ و میش دلایل متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به شکار غیرمجاز توسط شکارچیان و تغذیه حیوانات گوشتخوار نظیر پلنگ اشاره کرد».
با سپاسگزاری از جناب آقای علیپور و همکاران گرامی ایشان، لازم است بگویم که کاهش روز افزون قوچ و میش، و به‌ویژه آهو، و انقراض گورخر در چند دهه‌ی گذشته در استان قزوین، به احتمال بسیار زیاد ناشی از جزیره ای شدن زیستگاه ها (به دلیل جاده کشی، و تغییرکاربری مراتع به کشتزار)، رقابت با دام بر سر منابع آبی، و فشار شکارجیان غیر مجاز بوده است. و این امر، نشان دهنده‌ی نارسایی برنامه های پایش و حفاظت فیزیکی از زیستگاه‌های دشتی است که نسبت به کوهستان قابل دسترس‌تر اند.
همچنین لازم به یادآوری است که شکار غیرمجاز (که صدور تعداد زیاد جوازهای سلاح شکاری به آن دامن زده) در منطقه‌های کوهستانی بیشتر شده و علت آن کاهش شدید جمعیت های دشت‌زی است که موجب شده بسیاری از متخلفان رو به مناطق کوهستانی آورند ( شاید بتوان ورود شکارچیان غیر مجاز از استان لرستان به استان همدان و مرکزی را پس از نابودی گونه های شکاری لرستان، با مورد قزوین هم ردیف دانست).
در یک زیستگاه متعادل همواره بین جمعیت‌های طعمه، و طعمه خوار تعادل وجود دارد و حتی در صورت ورود گوشتخوار به قلمروی هم جنس خود، در بیشتر موارد، برای بیرون راندن متجاوز برخورد صورت می‌گیرد، و نسل های جدید نیز برای یافتن قلمروی ویژه‌ی خود، از منطقه‌ی والدین خارج می گردند. آیا در منطقه‌ی باشگل که گمان دارم تپه ماهوری باشد، گزارش مستندی از پلنگ وجود دارد؟ حتی تغذیه‌ی گرگ ها از آهو و قوچ و میش نیز در شرایط طبیعی نمی تواند منجر به کاهش شدید این گونه‌ها گردد. واقعیت امر این است که راه مهاجرت آهوان زنجان و قزوین به سیاه پرده و پره زرد و مسیله‌ی ورامین بسته شده، آبشخورهای آن‌ها از دست رفته، و مهم تر از همه این که متخلفان و گوشت فروشان محلی سوار بر خودرو به شکار بی‌رحمانه مشغول اند. نباید گرگ و پلنگ را در ردیف متهمان قرار داد، چون در این صورت این پازن هم که شریک در زیستگاه پلنگ است می‌بایست به‌جای افزایش ده درصدی گرفتار افت جمعیت می شد.
در کنار حفاظت فیزیکی کارآمد (و نه حرفی) از زیستگاه های کلیدی آهو در استان قزوین، زنده گیری و انتقال تعدادی از آهوان سرخ آباد یا دشت سهرین استان زنجان می تواند بهترین راهکار برای پیشگیری از درون گشنی (زادآوری افراد هم خون) باشد که با توجه به تجربه‌ی زنده گیری برای انتقال به دشت مغان، باید با دقت و به‌دور از برنامه های نمایشی صورت بگیرد.