برفنامه (ماجرای بارش برف اخیر تنکابن به قلم کوشان)

انگلوساکسون های مهاجر به
استرالیا، نیوزلند و ایالات متحده در قرن نوزدهم برای به یادآوردن زادگاه خویش
بارها سعی نمودند که سینه سرخ را به سرزمین های جدید معرفی نمایند که خلاف معرفی
گونه هایی همچون سار، گنجشک خانگی و کبوتر خانگی این برنامه با موفقیت روبرو
نگردید.

مسعود میرزا ظل السلطان در خاطرات
خویش به خشکسالی مهیبی در اصفهان اشاره داشته که از شدت بی آبی در بستر تفدیده
زاینده رود برای بدست آوردن آب چاه هایی حفر کرده و گنجشک و کبوتر و سگ و گربه در
کنار انسان ترس را به کناری گذاشته و در کنار یکدیگر آب می نوشیدند(البته آن
خشکسالی با تغییرات اقلیمی کذایی و حکیم فرموده فعلی بسیار متفاوت می باشد).
از روز جمعه یازدهم بهمن بارش برف بی سابقه ای در غرب مازندران، و بویژه تنکابن، و
گیلان آغاز گردید که گویا در 50 سال گذشته بی سابقه بوده و برای نمونه در شهر
تنکابن در خانه نگارنده در حدود یک متر و پانزده سانتیمتر برف بارید و باعث شکستن
درختان مرکبات و ازگیل ژاپنی گشت.

به دلیل بارش بی سابقه برف و شکستن
و بزیر برف رفتن بسیاری از شاخه های انبوه به عنوان کنام و پناهی مناسب و فشار
گرسنگی ترس از انسان دوپا در بسیاری از پرندگان ساکن در تنکابن رخت بربست و از حق
نیز نباید گذشت که  با وجود افراد ناآگاه
که ناجوانمردانه به هدف قرار دادن کور بسیاری از این پرندگان پرداختند کم نبودند
افرادی که در بی برقی و بی آبی روزهای نخست ریختن دانه و خرده نان را فراموش
ننمودند. پس از خاتمه بارش انبوه برف دسته های سهره جنگلی(Fringilla coelebs) نخستین بال دارانی بودند که گروهی و با روحیه ای جنگاورانه و
نترس شروع به برچیدن دانه و فراری دادن دیگر گنجشک سانان نمودند و در این میان
تنها قمری های خانگی(Streptopelia senegalensis) بودند که
از بلوف این سهره های خوشرنگ نهراسیده و میدان را خالی ننمودند. در کنار میهمانان
همیشگی بافت شهری یعنی گنجشگ خانگی(Passer domesticus) نگارنده برای نخستین بار در تنکابن موفق به دیدن گنجشک سینه
سیاه(Passer
hispaniolensis) گردید که با رگه های سیاه شکمی، بویژه در جنس نر،
بخوبی از گنجشک خانگی قابل تشخیص می باشد.

شاید بتوان از چرخ ریسک های خوش
آوا به عنوان پرندگانی سازگار با سکونتگاه های انسانی نامبرد و در تابستان در خانه
نگارنده چرخ ریسک بزرگ(Parus major) و چرخ ریسک سرسیاه(Parus lugubris) مشاهده می گردند که بویژه چرخ ریسک های بزرگ با صدای شکستن دانه
های تخمه آفتابگردان کاسگوی نگارنده بر شاخه درخت سرو بخوبی آشنا می باشند اما این
چند روز در کنار این گونه،  پوشش برفی سبب ساز
مشاهده چرخ ریسک سرآبی(Parus caeruleus) زیبا و فیروزه فام گردید.

در خانه هایی که هنوز دارای فضای
سبز و بویژه پوشش انبوه و درخت زالزالک زینتی می باشند هنوز می توان در فصول سرد
دو گونه زیبا یعنی توکای باغی(Turdus philomelos) و توکای
سیاه(Turdus
merula) را با آن منقار زرد زنگ زیبا مشاهده نمود و بویژه در
بهمن ماه پربرف امسال نگارنده شانس برخورد با این دو گونه زیبا را بدست آورد.

در بامداد روز چهارشنبه و با قطع
برف ردپاهای پرنده ای چالاک بر روی برف ها یادآور سحرخیزی زاغچه هایی(Pica pica) می بود(کشکرد به گویش محلی) که همراه با کلاغ های ابلق(Corvus corone) در کنار برچیدن دانه ها به دست درازی به کیسه های زباله ای می
پرداختند که توسط گربه های گرسنه دریده شده و به هنگام عبور از مسیرهایی که از برف
و یخ پاک گردیده بود همواره دم جنبانکی ابلق(Motacilla alba) (به گویش محلی دم بلسکنی) با دمی مدام جنبنده درپی بدست آوردن
خوراک می باشد.

سپیدپوش شدن زمین و به زیر انبوه
برف رفتن پوشش گیاهی هرچند امسال برای پرندگان فاجعه ای به شمار می رود ولی
دوستداران طبیعت با کمی دقت و با یاری جستن از یک راهنمای صحرایی پرندگان شانس
مشاهده پرندگانی را خواهند یافت که در مواقع عادی نیاز به چشمان تیزبین و دوربین
شکاری می باشد و نگارنده نیز در این چند روز موفق به دیدن سهره زرد(Carduelis spinus)( معروف به روغن خوری) و صعوه جنگلی(Prunella modularis) گردید.  

نگارنده این نوشتار هنگامی که مشغول گردآوری داده های این
چند روزه بود ناخواسته به فکر کوچکترین پرنده ایران یعنی الیکایی(Troglodytes troglodytes) خپل چالاک افتاد که همواره در میان شاخ و برگ های انبوه یاس و
لاش برگ های زیر آن در تکاپو می بود که ناگاه همان حس ششم توجه را به یک الیکایی
با دم سربالا در کنار پنجره جلب نمود که به سرعت در میان تارهای کهنه عنکبوت درز
دیوار درپی خوراک می گشت.

از زمان های قدیم در کنار تیر و
کمان بهرامی که دست و پایه غزالان را به یک چوبه پیکان دلدوز به هم می شکافت از
کمان گروهه ساخته شده از چوبی V شکل و زهی
چرمی همراه با گلوله های سنگی و یا رسی فالب گرفته شده برای هدف قراردادن و شکار
پرندگان کوچک و بویژه گنجشک سانان استفاده می شده است. در دهه های گذشته کمان
گروهه در شمال کشور بنام کش تفنگ شناخته شده و در کنار کشتار بی حاصل پرندگان باعث
شکستن شیشه و در مواردی کور شدن می گردید ولی متاسفانه با گسترش هولناک و بی ضابطه
تفنگ های بادی هرسال بی شمار پرندگان مهاجر و بومی خواه در عید نوروز و  فصل تعطیلی مدارس که همزمان با تابستان و هنگام
زادآوری می باشد و خواه در زمستان و هنگام ورود پرندگان مهاجر  و بویژه پناه بردن آنها به هنگام سرما به باغ
ها و سکونتگاه های انسانی هدف ساچمه های نونهالان و فرزندان نا آگاه این مرز و بوم
قرار می گیرند.

عبادت به
سجاده و دلق نیست

عبادت
بجز خدمت خلق نیست